Hanif Dostlar Ana Sayfa: küreselleşme ve din...

HANS KÜNG
Dünyanın artık bir çöküş zamanı yaşıyor olduğuna dair kaygılarını dile getiren Hans Küng, Irak Savaşı'nın bir yalan üzerine inşa edildiğini, bu olayın ahlaki ve siyasal açıdan tam bir felaket olduğunu, bu konuda dinin suistimal edildiğini söyledi.

Çöküş devri?...Taş Devri'ne geri dönüş?
Büyük dinlerin kuralları daima çok karışıktır, bunlar sosyo-süreç halinde gelmiştir Kuşaklar boyunca... Bütün bunlar kullanıldı, değerlendirildi ve normlar oluştu. Bu normlar zaman içinde değişti. Acaba bugün biz bir çöküş zamanı mı yaşıyoruz?...

Dünya politikasından ve bütün insanlar için geçerli ahlaktan bahsederken şu anda güncel bir olaya değinmek istiyorum. Irak'ta, Filistin'de ve başka yerlerde olan olaylara dehşetle bakıyoruz. Acaba yine Taş Devri'ne mi geldik? Bu soru Taş Devri'ne bile hakaret olurdu. Bütün bunlar etik kurallara aykırıdır.

Irak Savaşı, bir yalan üzerine inşa edilmiştir....
21. asrın başında bugün artık sözünü ettiğimiz normlar insanlar tarafından korkunç bir şekilde -özellikle Batılı liderler, ABD tarafından- göz ardı edilmiştir. 2. Bush idaresinde bütün bu normlar değerini kaybetmiştir bugün. Irak Savaşı 11 Eylül'den önce yine tutucu insanlar tarafından bir hegomanya için planlanmıştır. Bu savaş bir yalan üzerine inşa edilmiştir. Burada bazen önleyici bir savaştan bahsedenler oluyor, açıkça Hristiyan etiğine göre söz konusu savaş ahlaki bir savaş değildir.

Irak Savaşı ahlaki ve siyasal açıdan tam bir felakettir...
Türklerin %80'i bu savaşı kınamıştır. Bütün büyük Hristiyan kiliseleri de bu Irak Savaşı'nı kesin bir dille kınamıştır. Vatikan, Amerikan Kiliseler Birliği'ne göre durum son derece ciddidir. Irak Savaşı ahlaki ve siyasal açıdan tam bir felakettir.

Küresel barış, küresel etik gibi normlar tehlikeye girmiştir, bu savaşla insanlık ilkesinin en basit kuralları bile Amerika tarafından çiğnenmiştir. "Gerçeğe sadık kalmak ilkesi" siyaset açısından önemini yitirirse, demokrasi, insan hakları alt üst olur Irak'taki gibi, bütün bir halk savaşa sürüklenebilir.

Din kullanıldı...
Dinin çoğu zaman kötüye kullanıldığını biliyoruz, esasında bazı yerlerde yaşanan sorunlar aslında ekonomik siyasi sorunlardır. Örneğin; Irak – petrol. Burada, din kullanıldı, alet edildi. Bunu Yahudi aydınları yapabilir veya Protestan Hristiyan aydınları veya İslam aydınları.... bu önemli değildir, önemli olan dinin kötüye kullanılmasının kötü bir şey olduğunu kabul etmektir ve buna karşı çıkmak gerekir.

Küresel ahlak olmadan dünya düzeni sözkonusu olamaz.
Küresel ahlak, 21. yüzyıl için şarttır. Artık küreselleşmiş bir dünyada küresel ahlaka ihtiyacımız var. Bu zamana bakılırsa dünya medeniyeti politikası daha da önem kazanmıştır. Bir de küresel ahlaka ihtiyacımız var. Temel kurallar olmadan okulda, futbal sahasında bile kaos vardır. Bu, yaşananlar bütün dünya toplumunu tehdit altında bırakıyor. Küresel ahlak olmadan dünya düzeni sözkonusu olamaz.

"Küresel ahlak" inananlarla, inanmayanlarla, farklılıklarla hep birlikte oluşturulmalıdır...
Diyalog olmadan dinler arasında hiçbir hoşgörü olmaz ve bunun için küresel ahlak ve küresel standartların olması gerekir. Aksi halde dünya düzeni mümkün değildir. Bütün dünyadaki dinlerin barışa bir katkıda bulunabilmesi için bu dinlerin arasındaki doğmatik farklara rağmen bunların başka bir konuya yoğunlaşması, küresel ahlaka bakması, temel insani değerlere dayalı olması gerekir. Bütün bu değerlerlerle ilgili tam bir konsensusa ihtiyacımız var.

Bu sözünü ettiğimiz konsensus, sadece din adamlarının değerlendirebileceği bir şey değildir, inananlarla, inanmayanlarla, farklılıklarla bunu hep birlikte oluşturmalıyız.

İnsanlar artık ideolojilerden yoruldu...
Küresel ahlak bir tek dünya dinini veya dinlerin karışmasını öngörmemektedir. İnsanlık artık ideolojilerden yorulmuştur. İnsanlar arasındaki örf ve adetler de o kadar farklı ki, dinlerin birleşmesi ancak çok karışık ve lezzetsiz bir kokteyl olur. Hristiyonlara, müslümanlara, Konfiçyus'a, Budistlere baktığımızda bütün bu dinler bir temel oluşturmaktır. Dinlerin de bir küresel ahlak içinde kendilerine saygılı olması gerekir.

İnsanlık mirasının bilincinde olmamız gerekir...
Küresel ahlak neler istemektedir? Etik değerler, standartlar var; küresel ahlak bunları ortaya çıkarmaya çalışıyor. İnsanlık mirasının bilincinde olmamız gerekir.

Uluslar arasında barışın en önemli koşulu diyalogtur...
Çok duyarlı bir zaman yaşıyoruz. Üç din arasındaki ilişkiler de buna dahil.. Bütün bu opsiyonlar 11 Eylül'de karşımıza çıkmıştır. Ya dinler birbirlerine rakip olacak, çarpışacak ya da diyalog başlayacaktır. Uluslar arasında barışın en önemli koşulu diyalogtur.

Hiçbir şekilde farklı fikirlere karşı değilim fakat savunduğum tez, dinler arasında anlaşmadır. Bunların gerçekleşmesi için çok ahlaki davranmak, güven köprülerini kurmak gerekir. Batı dünyası ile İslam dünyası arasındaki köprüleri kurmak gerekir. Bütün bunlar kendilerini düşman olarak değil, ortak olarak görürlerse siyasal, ekonomik sorunlar çözülebilir; barış ancak böyle sağlanabilir.

Avrupa Birliği şunu göstermiştir : İnsanlar düşmansız yaşayabilir...
Fas'tan Endonezya'ya kadar bütün müslümanlar, dünyayı ve özellikle Türkiye'yi dikkatle izliyorlar.

Türkiye ile AB ilişkilerine gelecek olursak, Batı özellikle Avrupa Birliği, bu tarihi Türkiye deneyimini çok büyük bir irade ve arzu ile desteklemelidir.

İnsan hayatına saygı ilkesi...
Dinler Parlamentosu Deklarosyonu'nda varılan soruç Küresel Ahlak Deklarasyonu'dur. Konuyla ilgili çok önemli çalışmalar yapılmış ve 4 tane temel talimatın bütün dinlerde var olduğu ortaya çıkmıştır. 1993'teki Deklarasyon'a tekrar geri gelmek ve 1990'da Güney Afrika'daki çağrıdan da bahsetmek istiyorum. Burada istenen medeniyetler arasında diyalogtur. Kofi Annan'ın da içinde bulunduğu çok önemli 20 kişiden oluşan bir grup, bu deklarasyonu hazırlamıştır. Önce insanlık... İnsanlık dediğimiz zaman hiçbir şekilde şiddetin olmaması, işkence olmaması gerekir. İnsan hayatına saygı, herkesin hayatına saygı olmalıdır.

Köprülere ihtiyacımız var
Bunları 10 yıl önce İstanbul'da Boğaz Köprüsü üzerinde yaptığımız bir belgesel çekiminde yine ifade etmiştim. O gün orada söylediklerimin bugün bir ütopya haline dönüşmedi, gelişmelerle dolu bir süreç yaşandı. Bu, çok büyük Boğaz Köprüsü'nün önünde durduğunuz zaman bu köprünün eskiden mümkün olmadığını düşünüyorsunuz, Avrupa ile Asya arasında, eski ve yeni zaman arasında... Ama bu köprü bugün artık var...

MEHMET AYDIN
Sözlerine Medeniyetler İttifakı Projesi ve Küresel Ahlak Projesi'nin benzerliklerini vurgulayarak başlayan Devlet Bakanı Mehmet Aydın, küresel ahlakın, dindar olsun olmasın herkesin temel ahlak ilkelerinde buluşarak dünyaya o pencereden bakması olduğunu belirtti.

Dinler arası diyalog, din mensuplarının çeşitli konulardaki duygu ve düşüncelerini dile getirmesidir...
Dinler arası diyalog demek "din mensuplarının işte Filistin konusu gibi bir konuda kendi duygularını, düşüncelerini dile getirmesi" demektir.. açlık konusunda, adaletsizlik konusunda, yoksulluk konusunda, şiddet konusunda, savaş konusunda bir müslümanın bir hristiyanın, bir müslüman bir hristiyan olarak ne duyduğunu ne düşündüğünü birlikte dile getirmeleridir.

Dinlerini ciddiye almayan insanların arasında diyalog olmaz...
Umarım yanlış anlaşılmaz böyle söylemem, Hans Küng dostumuz her ne kadar Katolik teolojisini öğretmekten men edildiyse de iyi bir Hristiyandır. Ben de elhamdülillah müslümanım, hep öyle oldum. Dolayısıyla, bizler dinlerimizi ciddiye alan insanlarız. Dinlerini ciddiye almayan insanların arasındaki diyalog olmaz, gevezelik olur. Ancak siz kendi dininize değer verdiğiniz zaman, ona inandığınız zaman insanlar sizi dinliyorlar. Öbürü bir sosyolojik tasvir olur.

Hayata saygı ilkesi...
Acaba kendi kaynaklarımızdan yola çıkarak kendi kültürlerimizden yola çıkarak 8-10 ahlak değeri konusunda uzlaşabilir miyiz? Sorunun cevabı küresel etiği, küresel ahlakı ortaya çıkarıyor. Küng, çok açık bir biçimde söyledi : Hayata saygı... Bir insanı haksız yere öldürmek insanlığın tamamını öldürmeye bedeldir. Acaba öteki din mensupları buna ne diyorlar? Onlar da diyor ki : Doğrudur. O halde buluştuğumuz bir nokta var : "Hayata saygı ilkesi" ...

Küresel ahlak dinlerde zaten var olan temel bir takım ilkelerin dikkate alınarak onların hayatta varlığını güvence altına almaktır. Siyasette onları görmektir, ekonomik hayatta onları görmektir.

Zenginleşmek çok iyidir, gelişmek çok iyidir ama bu, temel ahlak ilkelerine rağmen değil, onlar ile birlikte.. Küresel ahlak, dindar olsun olmasın temel ahlak ilkelerinde buluşarak dünyaya o pencereden bakmaktır.

Medeniyetler İttifakı Projesi...
Medeniyetler İttifakı Projesi, Sayın Küng'ün de yer aldığı yine bir Birleşmiş Milletler projesi olan Medeniyetler Arası Diyalog Projesi'nin ikinci adımıdır; İran'ın bir önceki Cumhurbaşkanı Sayın Hatemi'nin öncülüğünde başlamış ve daha çok entellektüel bir tartışma ortamında geçmişti. Oysa Medeniyetler İttifakı Projesi daha aksiyon eksenli bir proje. Esas itibarıyla çok dikkat çekicidir ki Sayın Küng'ün kaleme aldığı Küresel Etik Deklarasyonu'nun başlangıç cümlesiyle Medeniyetler İttifakı Projesi'nin başlangıç cümleleri birbirinden habersiz olarak hemen hemen aynı.

Dünyamız dengesini yitirdi / dünya bir ıstırap içinde...
Biri diyor ki "dünyamız dengesini yitirdi – our world is out of balance" bu Medeniyetler İttifakı Projesi'nin birinci cümlesidir; Küresel Etik Deklarosyonu'nu da diyor ki : "Our world is in agony" yani bir bakıma "Dünya bir huzursuzluk içinde / Dünya bir ıstırap içinde".

10 seneden fazla diyebileceğimiz bir zaman aralığı olmasına rağmen her iki projenin böyle bir endişeyle başlaması çok manidar geliyor bana. Demek ki o günden bugüne esasında dünya artık rahata gidiyor deme durumuna gelememişiz.

İnsanlığın önemli bir kısmında endişe var...
Bu dünyada insanlığın önemli bir kısmında bir endişe var : Durumumuz iyi değil, özü bu. Peki, bu durumun iyileşmesi için ne yapacağız? Ya diyeceğiz ki "medeniyetler çatışmaya başladı, kültürler arasında gerginlikler var, bundan sonra savaşlar zaten milli menfaatlere dayanmayacak, vs, vs"

Neye dayanacak? Asıl kırılma hatları, fay hatları kültürler, medeniyetler ki onların da merkezinde dinler var. Dolayısıyla o noktaya gelecek ve artık önümüzdeki yılların savaşları medeniyetlerin, kültürlerin, dinlerin belirlediği savaşlar olacak. Birinci çıkış bu.

İkinci çıkış : Hayır, bu doğru değil. Medeniyetler kapalı dünyalar değil, medeniyetler tarihi demek ödünç almalar, ödünç vermeler demek. Hele aynı coğrafyada büyümüş gelişmiş olan medeniyetler... Kültürler, medeniyetler birbirlerine açıktır. Savaşlara rağmen kültürler ve medeniyetler birbirlerinden alırlar verirler. Savaşa rağmen uluslar arasında başka alanlardaki çalışmalar devam eder, bilim adamları arasındaki ilişkiler devam eder.

Zorluklar kültürlerden, medeniyetlerden değil, siyasetten kaynaklanıyor...
Esas itibarıyla Medeniyetler İttifakı Projesi bir siyasi tahlille başlıyor, ana söylemi şudur: Bugünkü durumumuz, bugünkü zorluklarımız kültürlerden, medeniyetlerden değil siyasetten kaynaklanıyor."

İç siyaset önemli ölçüde sokağın hareketliliğiyle yakından ilgilidir...
Bu çatışmalar nereden çıkıyor? Çoğunlukta olmasalar da genellikle çatışmacı tezler gerçeklerin üstüne örtü örtmek istiyor. Yani orada siyasetten dolayı çatışma var. Dünya politikasından dolayı çatışma var. İşgallerden dolayı çatışma var. Ekonomik güçlerini başka ulusların kullanamadığı, harcayamadığı güçler üzerine istinat etme var yani siyaset var, askerlik var, strateji var.

Medeniyetler çatışmasını kabul eden bugün dünyada bir tek büyük lider yoktur ama sıkıştıkları zaman ilk söyledikleri şey; "bu bir medeniyet çatışmasıdır." oluyor. Peki, niye söylüyorlar? İşte orada tekrar "Acaba siyasetin ahlakla olan ilişkisi ne olmalıdır"a bir daha bakmak lazım. Çünkü eğer derseniz ki "bunlar bizim demokrasimize karşılar, bunlar bizim demokratik değerlerimize karşılar, bunlar bizim laiklik anlayışımıza karşılar, bunlar bizim hayat tarzımıza karşıdırlar" dediğiniz zaman sokağı hareketlendiriyorsunuz... ve iç siyaset de önemli ölçüde sokağın hareketliliğiyle çok yakından ilgilidir.

Kültür ve medeniyet eğitiminin yeniden inşa edilmesi lazım...
Siyasi tahlilden sonra medeniyetler ittifakı projesi, medeniyetler arası diyalog projesinden farklıdır bir de 5 alanda somut projeler öneriyor medeniyetler ittifakı projesi : Bunlardan biri eğitim. Gerçekten de bütün dünyada eğitimin, özelikle kültür ve medeniyet eğitiminin yeniden inşa edilmesi lazım. Bütün insanlık dikkate alınarak kültür eğitiminin yeniden düşünülmesi lazım. Bugüne kadar haklı veya haksız her ulus, her millet kendini anlattı. Kendini anlatırken de ötekilerin her zaman övgüyle anlatmadı. Eğer insanlar birbirlerinin medeniyetlerini, kültürlerini, inançlarını anlamazlarsa korkarım ki kültürlerden, medeniyetlerden kaynaklanan değil yanlış anlamalardan veya başka şeylerden kaynaklanan bir sürü gerginlik ortaya çıkabilir.

İkincisi "medya önemlidir" dedik. Medyaya çok önem vermemiz lazım. Hayati önem taşıyor, o yüzden de medya ile ilgili asla sansür fikrini aklımıza getirmeden bir oto-düzenleme ve oto-kontrol düşüncesinden yola çıkarak medya ile ilgili orada somut önerilerimiz var.

Üçüncüsü, kadın-erkek eşitliği... Biz buna "kadın merkezli sorunlar" diyoruz. O da gerçekten hayati önem arz ediyor. Yani bir buluşma, uzlaşma ve ittifak için son derece önemli. Gençlik konusu son derece önemli. Onunla ilgili pek çok aksiyona yönelik projeler var...

Nihayetinde entegrasyon... Uyum dediğimiz şey. Göçmen kökenli nüfuslar bugün belki de tarihlerinin en mutsuz dönemlerini yaşıyorlar. Ama o göçmen nüfus topluluğunun içinde bir topluluk geniş anlamda, müslüman topluluk daha fazla acı çekiyor. Bir çoğumuzun yurtdışında yaşayan akrabaları var ve duyuyoruz ki her gün kanallarda defalarca yayınlanan görüntüler nedeniyle bir çocuk okuldaki arkadaşına korkuyla soruyor : "Büyüyünce sen de terörist olacak mısın?".....

Zihinler son derece karışık entegrasyon konusunda... "Entegrasyon, asimilasyondur" diyen var, "Nereden geldilerse oraya gitsinler, daha kolay olur bu iş." diyenler var, vs vs. Ona göre de eğer zihinler karışıksa karışık zihinden tutarlı bir politika üretilemez. Dolayısıyla politikalar da son derece tutarsız.

Entegrasyon konusunun dününü görebilen, bugününü anlayabilen ve gelecekle ilgili refleksiyonları olan çok sayıda insan var, bilimadamı var, siyasetçi var. İşte biz, daha çok onlarla çalışıyoruz ki hem kendi insanımıza hem de bütün insanlığa acaba entegrasyon konusunda bir kapı açma, yardımcı olma imkanı var mıdır diye..

Batı demokrasisi bir kırılganlık sürecine girmiştir...
Güvenlik son derece önemli. Hiç kimse güvenlik konusunu ihmal edemez. Çünkü önce hayatta kalacaksınız ki insan hakları olsun, hayat olsun, kültür olsun, medeniyet olsun... Dolayısıyla güvenlikle ilgili önlemlerin alınması zorunluluktur. İhmale asla gelmez. Ama, bunu nasıl yapacağız? Diyelim ki Avrupa'da güvenlik sorunu var. Elbette önemli, çünkü İstanbul'da da bir takım sıkıntılar yaşadık 2 sene 3 sene önce, Madrid'te de yaşandı, Londra'da da yaşandı. Her ülke için önemli ama biz her zoru gördüğümüz yerde demokrasinin dayandığı değerlerden birini köprüden aşağı atarsak... biz her sıkıştığımız zaman demokrasinin ilkelerinden birini " şimdi sen tatile git" dersek o zaman demokrasinin gelişmiş olduğu bütün ülkelerde demokrasi kırılgan hale gelir ve bugün batı demokrasisi bir kırılganlık sürecine girmiştir.

Hem de yeni demokrasilerin, yeniden demokratik hareketlerin güzel örneklere muhtaç olduğu bir dönemde demokrasinin geliştiği ülkelerde demokrasi kırılgan hale gelmeye başlamıştır.

Açıkcası demokrasinin geleceği açısından ve insanlığın geleceği açısından bunu çok tehlikeli görüyorum. O halde eğer güvenlik tedbiri alacaksa gidebileceği yere kadar demokrasi ile birlikte o tedbirlerin düşünülmesi lazım.

Demokrasiye rağmen değil, demokrasi ile yola koyulmak ve devam etmek lazım...
Demokrasiye rağmen değil, demokrasi ile yola koyulmak ve devam etmek lazım. Entegrasyon değerler ve onlar gibi olan değerler etrafında uzlaşmaya varmaktır. Zaten demokrasi buna dayanır, aynı zamanda Avrupa Birliği de kendisini öyle tarif ediyor. Fransa'da reddedilen, Hollanda'da reddedilen pek çok yerde kabul edilen o anayasada Avrupa Birliği iki defa "birlik" olarak tarif ediliyor. Diyor ki "Birlik, insan onuruna saygı, adalet, hukukun üstünlüğü, hesap verme, şeffaflık ve toleranslı, çoğulcu toplumsal bir yapıdır."

Eğer "birlik" buysa zaten bunlar, küresel ahlakın üzerinde durduğu değerlerin bir kısmı.

Siyaset, ahlaki bir temele dayanmalıdır...
Eğer siyasetiniz ahlaki bir temele dayanacaksa –ki dayanmak zorundadır- o zaman meseleye bir daha bakmak lazım. "Hangi Avrupa?" sorusu çok önemlidir. "Hangi Avrupa?" Şimdi bize diyorlar ki işte "Türkiye, AB'ye şu nedenlerle giremez.." Meşhur içinde "çok" kelimesi, İngilizce "too" kelimesi geçen 4 cümleleri vardı : "Türkiye çoook büyük, Türkiye çoook fakir, Türkiye'nin sınırları çoook problemli ve Türkiye'nin kültürü çoook farklı".

Sorduğunuz zaman ne kadar farklı? Ben bugüne kadar bu soruya doğru dürüst cevap verebilen bir tek kişiyle karşılaşmadım.

Küresel ahlak minimum değerler, ilkeler, prensipler ve tutumlar etrafında birleşme ve buluşmadır...
Farklı yorumlarımız olabilir; biri metafiziğe kadar gider öbürü gitmez ama her halükarda bu değerleri insanlık tanıyor. Minimum ölçüde tanıyor, zaten küresel ahlak dediğimiz şey de o minimum değerler, ilkeler ve prensipler ve tutumlar etrafında birleşme ve buluşmadır diyoruz.

Töreler... hukuk devleti....
O halde entegrasyon bu değerlerin belirlediği politik alanda olacak; devlet diyecek ki "Bu ülkede yaşayan insanlar, bu değerlere uymak zorundadır, benim bu değerlerin rencide edilmesine müsamaham olamaz. " Yani "Ben ayrı bir kültürden geliyorum, benim bir törem var, istediğim zaman döverim, istediğim zaman severim..." Hayır, yapamazsın. Bu olmaz, bu insan hakkını ihlaldir. "Benim töremde eğer birisi şu suçu işlerse cezası budur.." Olamaz o...

İşte o zaman hukuk devleti olmaz, o zaman adalet olmaz, o zaman hayata saygı olmaz. Demek ki hiçbir devlet, üzerinde anlaşmaya vardığımız temel insan hakları konusunda ve burada sayılan bazı ana değerler konusunda taviz vermek zorunda değildir. Bilakis, onların korunması için her türlü hukuki tedbiri almak durumundadır, her türlü eğitsel tedbiri almak durumundadır, her türlü kültürel tedbiri almak durumundadır.

Farklılıklar, insanlığın zenginliğidir....
Siyasi değerler konusunda hemfikir olmak zorundayız, entegrasyon oradan başlayacak. Bir farklılık olmalıdır, olacaktır ve o farklılığa saygı göstermek lazımdır. Bir şartla.. Acaba o farklılıklar temel insan haklarıyla ve burada sayılan değerlerle çatışıyor mu, çatışmıyor mu? Eğer çatışmıyorsa, onlar insanlığın zenginliğidir. Politikalar onları koruyacaktır ve geliştirecektir. Adalet ilkesiyle çelişen bir kültürel değerin değişmesi lazım. Değişmenin de insani yolları var. Önce barışçı yolların denenmeli. Yoksa "Ben giderim silahla düzeltirim, silahla demokrasiyi inşa ederim, çok vakit kaybetmeden de döner gelirim" ile olmaz. Olmadığını hepimiz gördük ve görüyoruz.

Günde yüzlerce insanın can verdiği bir dünyayı kimse savunamamalıdır..
Sonuç olarak yine de iyimserim... Özeleştiri yapmayanlar, kendi içine dönmeyenler, nefis muhasebesi yapamayanlar, nefsini hesaba çekemeyenler, kendi özünün hakkın ve halkın aynasında kendine bakamayanlar günümüzün sorunlarını çözmede aciz kalıyorlar. Tam tersine daha çok sorun çıkararak bizi zorlukla karşı karşıya bırakıyorlar.

"Maruf maruftur..." maruf nedir? Bilinen doğrulardır. İşte o maruf; adaleti, insan onuruna saygıyı emrediyor.

Günde yüzlerce insanın can verdiği bir dünyayı kimse savunmamalıdır. kimse savunamamalıdır... orada ölen canlardır, orada ölenler çocuklardır, masum insanlardır, kadınlardır....

İnsan hakları güzel... Hiçbirimizin itirazı yok ama hak kadar vazife ve sorumluluğu da ön plana çıkarmazsak, hak ve özgürlüklerin karşısına vazife ve sorumluluğu koyarak dengeyi sağlamazsak yolumuzu aydınlatamayız.

KENAN GÜRSOY

Dinlerin savaşın öznesi değil, konusu bile olmaması gerektiğini savunan Kenan Gürsoy, insanların, beraber bir bütün halinde ortak problemlere sahip çıkmasının şart olduğunu belirtti :

Dinler savaşların öznesi değil, konusu bile olmamalı. Bunun böyle olmaması gerektiğini bütün dinlerdeki büyük düşünürler biliyorlar. Ama yine de dinler adına da özellikle birilerinin yola çıkıp diğerlerinin peşine düştüğünü, birilerinin ötekileri yok etmek için birşeyler yapmakta olduğunu farkediyorsunuz.

Beraber bir bütün halinde insanlığın ortak problemlerine sahip çıkmak.. bunun sorumluluğunu beraberce yaşamak, paylaşmak gerekir.

Küreselleşme süreci, savaşlara götürebilir...
Bugün adına, bugünkü çerçevenin bize baskıyla oluşturmakta olduğu o yapı içinde etik değerleri farketmek lazım. Ancak o zaman bir dinler ihtilafından değil, dinler barışından bahsetmek mümkün olacak, çünkü kaçınılmaz olan bir küreselleşme süreci, eğer bunun farkına varamazsak bizi ister istemez savaşlara da götürebilir ama biz barış istiyoruz.

Nasıl bir mimar, mühendis o gerçekleştirmeye çalıştığı inşayı fizik kurallar üzerinde gerçekleştiriyorsa; fiziği, toprağın kendi değerini, kendi kanunu nasıl onun bilmesi gerekiyorsa köprüleri inşa edeceklerin de insanları birleştirecek olan temel değerleri farkeden insanlar olması lazım.

Küresel ahlak, küresel bir zihniyetin esirinde mi kalacak?
Bunu Küng'e sorduğumda "İşte tam da buna karşı küresel bir ahlaka ihtiyacımız var." dedi. Vahşi kapitalizmin, kendilerinin dahi onu elinde tutarken onun esiri olduğundan söz etti.

Ülkeler arasında, kavimler arasında kalan bir ahlaka değil, içten evrensellikle kavradığımız bir ahlaka ihtiyacımız var. Eğer konuyu "ötekilerle bütünleşmek" açısından değerlendirecek olur, bunun haysiyetli, şahsiyetli bir yolu vardır. O da önce "kendisi olmak, kendine güvenmek ve kendine güvendiği kadar ötekine güvenmek"tir. Bu dalga dalga merkezden genele ve diğerlerine doğru yayılan bir sıcaklık olacaktır.

Medeniyet projesinden belli kalıpları, kendi kalıplarının formlarını empoze etmeyi anlamayalım. Bu evrensel bir sorumluluktur. Kendini, ötekiler adına keşfetme gereği vardır.

Kendine göre ahlaklılık... kendine göre demokrasi anlayışı...
Son dönemde bir kaç hadise yaşadık, örneğin Irak Savaşı... Kendine göre bir ahlaklılığı (!) kendine göre bir demokrasi anlayışını (!) ötekine götürmeyi yine kendine vazife (!) bilmiş bir ülkenin yarattığı bir hadisedir.

Küresel anlamda siyasetin, hukukun değil ahlakın da gerekli olduğunun göstergesidir. Siyasetin ayrıca bir de etik temeli olmalıydı.. Kendini ve başkalarını aynı zemin üzerinde görerek aynı sorumluluğu kendisi için olduğu kadar herkes için hissetmek gerekir.

Siz kendinizde bulunan bir değeri, diyelim ki "ahlak haline gelmiş bir demokrasi"yi ötekine zorla kabul ettirmeye çalışırsanız o değerin tam zıttı olan bir sonucu doğurursunuz.

"Ötekini okuma evrenselliği"...
Kendinden hareketle ortaya konacak bir evrensellik "ötekini okuma evrenselliği" olmalıdır, "ötekine empoze edilecek bir evrensellik" değil. Buyuran değil, dinleyen bir evrensellik, teklif eden değil, onun kendisine kazandırmak isteyeceği insanlık boyutundan haberdar bir evrensellik. İnsan adına, ondaki insanlık adına kendinde bir şeyler keşfedebileceğini düşünen bir evrensellik olmalıdır.

Elbette aidiyetlerimiz olacaktır ama o aidiyette evrensel bir insanı keşfetmek durumundayız. Ahlakçı, nasihatçı değil.. Öbürünü edebe sokmaya çalışan değil ama kendisi edeplenen bir evrensellik..