Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Teist anlayış

İslam’da genel olarak bilinen anlayış teizm diyeceğimiz düalist bir Tanrı anlayışıdır. Buna göre varlılar zorunlu ve mümkün olmak üzere ikiye ayrılır. Zorunlu olan varlık Allahtır ve onun dışında kalan her şey mümkün varlılar olup "yaratık" sayılır. Bu anlayışın Tanrının zaman ve mekândan münezzeh olmasına ters olduğu açıktır. Çünkü eğer Tanrı evrenin ötesinde ise onun bir yeri de olmalıdır. Oysa yine Kuran “Allahın benzeri yoktur” der. Bir hadise göre yaşlı bir kadın Allahın gökte olduğunu söyleyince peygamber arkadaşları bu söylemin dinden çıkış ifade edip etmediğini sordular. Peygamber bu söylemi onun bilgi ve kültür seviyesine bakarak affedilebilecek bir yorum olduğunu söyledi. Bu ekolun pan enteislikten farkı çokluğun içinde teklik aramalarıdır. Bunlara da Tanrı-evren ayrılığı vardır.

Panteist anlayış

Bu ekol islam dünyasında vahdet-i vücut ekolu olarak ünlenmiştir. Bunlara göre herşey Tanrıdır. Tanrı ötede değildir. Bu anlayış teizme göre nazaran daha mantıklı gibi görünse de ve Allahın insana şah damarından daha yakın olduğu, nereye gidilirse onun zatı ile karşılaşılacağını ifade eden ayetlere daha uygun bir tanım gibi gözükse de en büyük handikabı Tanrıyı maddede yer edinmiş(hulul) olarak anlamalarıdır. Bu ise Allahın "kendiliğinden var olma" sıfatıyla çelişmektedir. Bunlarda Tanrı evren birliği vardır.

Pan enteist anlayış

Bu anlayış teizm ile panteizm arasında bir denge kurmuştur.Bunlara göre Tanrı evren beraberliği vardır.Yani evren Allahın kendisi değildir ama evren de Allahtan ayrı değildir.Bu biraz da 1 sayısının sonraki sayılara göre konumu gibi bir durumdur.Bunlara Tanrının evrendeki varlığını maddesel olarak değil enerjik olarak ele alırlar.Teizmin aksine teklikte çokluk ararlar.Bilincin insan bedenindeki konumu gibi.Buna göre varlık ne Allahın aynısı ne de gayrisidir.Tüm kelam kitaplarında Allahın sıfatlarının onun zatıyla ilişkisi böyle anlatılır..Demek ki bilinç(ruh) bedensiz ve beden ruhsuz olmadığı gibi Doğa Tanrısız ve Tanrı da Doğasız değildir.Bunları birbirinden koparmak "deizm" olacağı gibi, birbirinin aynısı görmek de "panteizm" olacaktır. Keza tanrıyı bütün her şeyin belirleyicisi olarak görüp insana ve tabiata hiçbir etkinlik alanı bırakmamak da "teizm"dir.Kanaatime göre kuranın anlatışına en uygun olanı Pan enteizmdir.

Buna göre tanrı ile evrenin "birliği" veya "ayrılığı" değil "birlikteliği" söz konusudur. Allah ile alem kozmik bir yolculuk halindedir. Molla Sadra'nın tabirleriyle aslolan "Allah ile" yolculuktur, "Allah'a" veya "Allah'ta" yolculuk değil. Önü açık bir geleceğe doğru Allah'ın bütün diğer varlıklarla birlikte gerçekleştirdiği bu kozmik yolculuk, İkbal'in deyimi ile Allah'ın insanla birlikte gerçekleştirdiği tarihsel yürüyüşün adı olan kader, birlikte varoluşun dinamik temposu ile gerçekleşmektedir. Bu varoluşsal tempoya zerresine kadar bütün varlıklar kendi ontik karakterleriyle katılmaktadır. Kurandaki”biz”kavramlarını da Tanrı evren beraberliği bağlamında anlamak gerekir. Bu konuda İslam dünyasında teizmin öncüleri zannedilen iki etkili islam bilginin şu açıklamaları da aslında panenteizme çok yakın tabirlerdir.

İmam-ı Rabbanî derki: Allahü teâlâ, zamanlı, mekânlı, cihetli değildir. Bir yerde, bir tarafta değildir. Zamanları, yerleri, yönleri O yaratmıştır. Cahiller, Onu Arş’ın üstünde veya yukarıda gökte sanır. Arşı da, yukarısını da, aşağısını da O yaratmıştır. Sonradan yaratılan bir şey, kadim [ezeli] olana yer olamaz. Allah, madde, cisim ve hâl değildir. Benzeri, ortağı, zıttı yoktur. Bildiğimiz, düşünebileceğimiz şeyler gibi değildir. Nasıl olduğu anlaşılamaz, düşünülemez. Hatıra gelen her şey yanlıştır. O kâinatın ne içinde, ne de dışındadır. İçinde, dışında olmak, var olan iki şey arasında düşünülür. Hâlbuki kâinat, hayal mertebesinde yaratılmıştır. Hayal mertebesindeki âlemin devamlı var görünmesi, Allahın kudreti ile oluyor.

İmam-ı Gazalî de der ki:Allahü teâlâ, cisim değil, şekil değil, cevher değil, sınır ve miktarı yoktur.Hiçbir varlığa benzemez ve hiçbir varlık da kendisine benzemez. O'nun misli gibi yoktur, O da hiçbir şey'in misli, benzeri değildir. O'nu miktarlar tayin edemediği gibi hiçbir şeyde içine alamaz; cihetler de O'nu kaplayamaz. Yer ve göklerde O'nu içine alamaz.. Zaman kendisini sınırlamadığıı gibi, mekân da kendisini içine alamaz. Zamân ve mekânı yaratmadan, O var idi. Bunları yaratmadan nasıl idiyse yarattıktan sonra da aynıdır. O, yaratıklara sıfatlariyle tecelli ediyor. Zâtında başkası yok, başkasının zâtında da değildir.

Bu anlatımlardan şunlar anlaşılıyor.

Allah asla tanımlanamaz ve kavranılamaz. Bunun için ancak kişi onu içinde yaşamalıdır. Bu da öte Tanrı anlayışının islamda olmadığını böylece Tanrı inancının put inancından farklı olduğunu gösteriyor. Demek Allah veya Tanrı sonsuz ve tanımlanamayan belki de olgusal evrenin dışında bir hiçliği fakat zihinsel kapsamda her şeyi ifade ediyor. Fakat bu forumda kavram etrafında dönen Tanrı tartışması daha çok dinin “Aha da Tanrı” diye sandığınız maddesel özelliği olan bir Tanrıdır. Onun için hep “dışınızda biri” diye tanımlıyorsunuz. Elbette bu konun incelik gerektiren bir konu olduğunun farkındayım. Onun için diyoruz ki Hz. Muhammedin ötede bir Tanrı ile görüşüp ondan vahiy aldığını düşünmek İslam inancı ile çelişir.

Tanrı, öz veya ilk veya kaynağın din dilindeki adıdır. Din dilinin genel olarak değişmeceli anlatım üzerine kuru olan metafizik anlatımlarının başında elbette Tanrı gelmektedir. Bu açıdan Tanrılık o her şeyin özünün din dilindeki adı olmaktadır yani özün ancak bir özelliği olmaktadır.

 abdullah elçi

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Öncellikle “Tanrının kendiliğinden var olması” ile ilgili İslami kaynakların ne açıklamış olduğunu analiz edip sonra konu hakkında yorumda bulunmak istiyorum. Malum olunduğu gibi İslami literatürde Allahın sıfatları yaygın bir konu olarak öncelikli bir şekilde öğrenilmesi ve iman edilmesi gereken konuların başında gelmektedir. Allahın sıfatları iki kategoriye ayrılmıştır. Birincisi, sadece kendisinde olup başka hiçbir varlığa ait olamayacak sıfatlarıdır ki buna selbi(zati) sıfatlar denir. İkincisi ise, Allaha ait olduğu halde başkalarına da yansıması görülen sıfatlardır ki buna da subuti sıfatlar denir.

Bu girişten “kendisiyle var olma” sıfatının selbi sıfatlardan olduğu herhalde anlaşılmıştır. Evet, kendisiyle var olma sıfatı İslami terminolojide Allahın selbi sıfatlarından” kıyam bizatihi (binefsihi)” sıfatıyla açıklanmaktadır. Bunun açıklaması şöyle verişlmektedir.”Allahın kendisini yaratacak bir yaratıcıya, içinde bulunacağı bir zamana ve duracağı bir yere, dayanacağı bir şeye muhtaç olmamasıdır. Eğer Allah dayanacağı bir yere, sığacağı bir zamana ve başka bir şeye muhtaç olsa o şey onun sıfatı olurdu.

Bunu şöyle bir örnekle açıklasak; eğer Allah ibadete muhtaç olsaydı ibadet onun sıfatı olur ve artık günahı yaratmazdı. Eğer Allah içine sığacağı bir zamana muhtaç olsaydı, zaman onun sıfatı olur ve zaman olmadığında kendisi de olmayacaktı. Yine eğer duracağı bir yere muhtaç olsaydı, o yer onun sıfatı olurdu ve yer olmadığı zaman o da olmazdı. İslam bilginleri Allahın zaman ve mekânla sınırlandırılamayacağını bu sıfat üzerinden de değerlendirmişler.

Bu sıfatını açıklayan en önemli ayet ise, ihlâs süresi 2.ayettir. Allah sameddir.""Samed" kelimesi "herkesin kendisine ihtiyacını arz ettiği, fakat kendisi kimseye muhtaç olmayan" anlamına gelir. (Ragıp el-Isfahânı Müfredata'İ-Kur'ân, "smd" md.)

Bundan sonra ”varlığının kendisiyle olması” kavramının analizini yapalım. Allah için kullanılan bu sıfat, onun zamanın her zerresinde, mekânın her yerinde, her oluşumun, her değişimin içinde aktif olduğunu ve onlara anlam verenin o olduğu anlaşılmaktadır. Burada bizim yanılacağımız en önemli nokta bu tespitleri sadece dini kavram olarak görmek olacaktır. Çünkü şu ana kadar anlatılanlara bakılırsa evrenin her hangi bir yerinde oturmuş bir Tanrı anlayışı olmadığı gibi, evrenin ötesinde olan bir Tanrı anlayışı da ortaya çıkmıyor. O halde bu anlatımla paralellik arz edebilecek din dışı cümleler kullansak, bu konu belki de bazı arkadaşlar için daha çok anlaşılır olacaktır.

Bizim hayatımızda da tecrübe ettiğimiz gibi evrende bilgi sonsuzdur, güç sonsuzdur, oluşum sonsuzdur. Ne var ki sıra, bu sonsuz bilgi, sonsuz güç ve sonsuz oluşumu anlamlandırmaya geldiğinde bir tıkanma yaşanmaktadır. Kimi bunun maddenin içindeki cevherin işi olduğunu(materyalizm hatta panteizm), kimi ise maddenin dışındaki bir cevherin işi olduğunu düşünmektedir.(teizm)..Bu sonsuz bilgi ve oluşumun madde orijşnli olduğunu düşünen materyalistler,haliyle yer yer rastlantısal oluşumun da olduğunu düşünüyorlar.Bu rastlantıların,çelişki ve kaos gibi durumlarla düzene girdiğini ama yine de düzensizlik yaşadığını söylemektedirler.Teistler ise,tüm bu oluşları aşkın bir varlığa dayandırıyorlar.Bu aşkın varlığa dayalı anlatımları,dini sahanın dışında kullanamadıkları için ateist ve materyalist düşüncede olan insanlara pek inandırıcı gelemiyorlar.

Oysa bu sozsuz, bilgi, oluşum, değişim, v.b anlamlandırmasına tecrübelerimizle bir anlam vermeye çalışırsak, ortak bir yol bulma imkânına sahip olabiliriz. Çünkü biz biraz düşündüğümüzde; bildiğimiz ve bilemediğimiz, gördüğümüz ve göremediğimiz, bütün oluşları, vareden(dini kavram olmasın diye yaratan demiyorum), hayat veren, yaşatan, halden hale geçireren bir şey olduğunu biliyoruz. Bilim diye kazandığımız bir vasıta ile bu oluşumlara anlam verme şansımız da artmıştır. Bilginin, insanın, oluşumun anlamı üzerinde fen bilimlerinde önemli gelişmeler olmuştur. Bilim, zaman ve mekân kavramının ne anlama geldiğini dahi anlamlandırabilecek duruma gelecek durumdadır. Artık bilimsel düşünce ve felsefik arayışlar, astrofizik kazanımları, sonsuz oluşumun anlamlandırmasına yardımcı olmaktadır.Bu anlamlandırma insanlara dinlerin 1000 yıllar önce anlattığı ve asıl sahası insan gönlü ve vicdanı olduğu için başka kavramlarla açıklamış oldukları tespitlere gelecektir.

Mesela Hawking ”evrenin oluşumu için bir Tanrıya ihtiyaç yoktur” derken teizmin aşkın tanrı anlayışını reddederken aslında evrendeki her oluşumun bir anlamı olduğunu söyleyen ve Tanrıyı” tüm bu oluşumların anlamı” sayan teizmin fikrine yakınlaşmıştır. Teizmin tanrısı sadece aşkın ise de pan enteizmin Tanrısı her an her şeyin anlamındadır.

Kıyam binefsihi sıfatı ile açıklanan duruma göre dışarıdan bir şey aramak gerekmiyor. O insana şah damarından yakın, nereye gidilse onun zatı ile karşılaşacak bir olgudur.”Evrenin oluşumunda Tanrıya ihtiyaç yoksa da bu Tanrının yok olduğunu göstermez” tespiti ile de Hawking, Tanrının sadece aşkın olmadığından hareket edilmesi gerektiğini söylemiştir. Burada onun bunu düşündüğünü söylemiyorum. Söylediğinin bu anlama geldiğini söylüyorum. Tanrı içkindir ama bir şeye nüfuz etme anlamında değildir.

Bu açıdan isterseniz evrenin ve maddenin öncesiz olduğunu söyleyerek, aşkın varlık kavramını inkâr edelim, isterseniz de aşkınlığı hayatımıza bir gerekçe yapalım ama varlığın bir anlamı olduğu gözükmektedir. Varlığın gittikçe evrimleşmesi de bunu gösterir.

İnsan, neye ihtiyaç duyuyorsa o insanın da sıfatı olmaktadır. Mesela biz nefes almaya, yemeye, içmeye muhtaç olduğumuz için "yemek, içmek, nefes almak" bizim sıfatımızdır. Yani varlığımızın bir özelliğidir. Eğer bizim oluşumumuzda bir etken varsa o da bizim sıfatımız olmaktadır. Biz Allaha muhtaç olduğumuza göre Allah bizim sıfatımız mı olmaktadır, demeye getirmişsiniz sanırım.

Burada konuyu kapalı bırakmışım sanırım. Çünkü sıfat çok yönlü bir kaplamdır. Allahın sıfatı olur dediğimizde, bunu sebep olarak da anlayabilirsiniz. Eğer Allahın bir varlığa ihtiyacı olursa o şey onun nedeni de olur diye biraz daha felsefe diline indirgeyeyim. Eğer Allahın oluşumu için zaman, yer, enerji, varlık kavramı, yokluk kavramı, madde kavramı gibi nedenler sayarsak onu o şeylere muhtaç eder ve o şeyleri onun sıfatı ve nedeni yapmış oluruz.

Aslında Allah sonsuz bilginin, sonsuz oluşumun, sonsuz değişimin, sonsuz diğer her şeyin anlamını içinde barındıran bir işaret ismidir.Bu konuda bir türlü birbirimizi anlamamamızın sebebi Allah ismiyle işaret edilen "gerçeği" sadece Tanrısallık özelliğindekini kafamızdan atamayışımızdandır.Oysa Tanrı veya Allah varlık veya yokluk sahasındaki,sonsuz sitem,oluşum,değişimin adı olan bir öz-el kavramdır.Bunun insan hayatındaki alanlardan biri olan din alanındaki adıdır.

Ne ateistler, ne de imanı doğasına yerleşmemiş teistler olsun "Allah" ın ne anlama geldiğini betimleyemedikleri için var mı yok mu tartışmasına giriyorlar. Bir totem bir put gibi düşünürler veya evrenin derinliklerindeki hayali bir ışık düşünürler. Yani kendi hayâllerinde bir tanrı yaratmış olurlar ve kendi hayâllerinde bu yarattıkları tanrıya da “Allah” etiketini yapıştırırlar ve ondan sonra da “ben Allah’a inanıyorum” veya "Ben Allaha inanmıyorum" derler.Oysa konu çok daha ciddidir.İnsan türü evrenin sonsuz bilgisini,sonsuz gücünü,sonsuz oluşumlara anlam verebilecek ve böylece Kuranın deyimiyle Tanrının halifesi,yani Tanrının tasarruflarını kullanan bir türdür.İnsan türü bir kaç yıl bin önce bu özellikleri "eşyaya anlam verme" çabaları sonucunda buldu(Kuranın deyimiyle Tanrının ruhundan insanlara üfürüldü)..Bu açıdan insanın evrimin üst boyutlarında Tanrıyla özdeşleşmesi mümkündür.Böyle olunca insanın sıfatı olması da imkansız gözükmemektedir.

abdullah elçi

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Selamlar

 Madde yoktan varolmaz vardan yok olmaz.Bu fizik kanunudur.Yani madde ezeli ve ebedidir.

 Allah zahirdir batındır.Ezeli ve ebedidir.

 Topraktan yaratıldık toprak olacağız.Allahtan geldik ona döneceğiz.Ruh Allahtandır oda yerine dönecek.

 Allah göklerin yerin yerin nurudur.Maddenin kökeni enerjidir.

 Allah dilemezse siz dileyemezsiniz.O oku siz atmadınız ama Allah attı.

 Allah şahdamarından daha yakın.

 Nereye dönersen dön Rabbinin vechini görürsün.

 Aklıma gelen düşüncelerdi...