Bana Kur'an okumam da emredildi." (27/92) ayetlerinin emri ile Hz. Peygamber'in (sas) hayatı boyunca tatbik edegeldiği bir ibadettir. İbadetlerin dâisi ise Allah ve Rasulü'nün emridir. Bir diğer ifadeyle İslam'da ibadetler Allah ve Rasulü tarafından emredildiği için yapılır, yoksa beşer mantığı böyle bir ibadetin yapılmasını gerekli gördüğü için değil. Bu cümlede kastedilen mana çok açık: İbadet olarak kullara takdim edilen amelin illeti, sebebi, hikmeti; bunların akıl, mantık ve muhakeme tarafından tam anlamıyla kavranması veya kavranamaması, o ibadeti yapma veya yapmamada hakiki rol oynayamaz. Aksi bir kabul, Allah ve Rasulü'nün emrinin beşer tarafından sorgulanması manasına gelir ki; bunun imanla, kullukla uzaktan-yakından alakası yoktur.

Kur'an okuma özelinde bu düşünceyi açacak olursak; Efendimiz'in (sas) Kur'an okumayı bir ibadet olarak bizzat kendisinin yapmasının ötesinde, onu ümmetinin yapmasına yönelik emirleri vardır. Dikkat ederseniz, teşvik demiyorum; çünkü söz konusu olan ibadettir ve Allah katında neyin, hangi normun, hangi form içinde Rab tarafından ibadet olarak kabul edileceğini bizlere bildiren bizzat Efendimiz'dir (sas). Zira Allah'ı en iyi bilen O'dur. Nasıl olmasın ki; O (sas), Allah'ın elçisidir. O'nun muradını en iyi bilen, emir ve yasaklarını insanlara ileten aracıdır.

Bunun sağladığı fayda, en azından ibadette tevhidin yakalanmasıdır. Bu tevhid vasıtasıyla ilk günden bugüne farklı dil, ırk, mezhep, cins içindeki Müslümanların kalbden başlayıp mekân mimarisine uzanan çok geniş bir alanda ittifak ve ittihadını netice vermiştir. Efendimiz'in beyanıyla yeryüzü adeta Müslümanlara mescid olmuştur. Bunun bir an için aksini düşünsek karşımıza çıkan manzara şudur: Müslümanlar Allah'a ibadet etme lüzumuna kâil olsalar bile, Efendimiz'in kavlî ve fiilî tatbikatı ile gösterdiği bu tevhid olmasaydı, yeryüzünde yaşayan Müslüman adedince ibadet formu ortaya çıkardı. Kaldı ki bu, sadece bizim için değil, sair din mensupları için de aynıyla geçerlidir.

Hadislere gelince; Kur'an okuma, gerekliliği, fazileti konularında hadis kitaplarımızda yer alan yüzlerce hadisten birkaç tanesini art arda sıralayayım. Umarım yeterince bir fikir verecektir. "Kur'an'ı öğrenin ve okuyun." (Tirmizi, Fedaili'l Kur'an, 2), "Sizin en hayırlınız Kur'an'ı öğrenen ve öğretendir." (Tirmizi, Fedaili'l Kur'an, 15), "... İki kişiye gıpta edilir. Birincisi Allah'ın kendisine Kur'an öğrenme imkânı verdiği kişidir. Bu kişi, gece gündüz Kur'an okur ve hükümleriyle amel eder." (Müslim, Salatü'l Müsafirin, 266), "Kur'an'ı güzel ve zahmetsiz şekilde okuyan kişi, şerefli ve sadık yazıcı meleklerle beraberdir. Kur'an'ı heceleye heceleye güçlükle okuyan kişiye ise iki sevap verilir." (Tirmizi, Fedaili'l Kur'an, 13), "Kur'an'ı sesli okuyan açıktan sadaka veren, sessiz okuyan da gizli sadaka veren kişi gibidir." (Tirmizi, Fedaili'l Kur'an, 20) "Kur'an'ı okuyunuz, çünkü Kur'an kıyamet gününde kendisini okuyana şefaat edecektir." (Müslim, Musafirin, 252), "Kim Allah'ın kitabından bir harf okursa ona bir hasene vardır. Haseneye ise on misli sevap verilir. Ben 'elif-lâm-mim bir harftir demiyorum, elif ayrı bir harf, lâm ayrı, mim ayrı bir harftir." (Tirmizi, Fedaili'l Kur'an, 16)

Fakat bütün bunlar demek değildir ki; okunan Kur'an'ın manasını anlamayalım, anlamak için gayret sarf etmeyelim; Arapça öğrenmeyelim, meal ve tefsir okumayalım. Hayır, böyle bir şey diyen yok ve olamaz da. Bizzat Kur'an "Yemin olsun: Biz, ders alınsın diye Kur'an'ın öğrenilmesini kolaylaştırdık. Haydi, var mı düşünen ve ibret alan?" (54/40), "Kur'an'ı tertîl ile, düşünerek oku." 73/4 derken kim bunun aksini söyleyebilir ki?

Haftaya "Manası anlaşılmadan okunan Kur'an'ın ne faydası ne de lüzumu vardır. Siz bilmediğiniz dilde bir kitap okuyarak vakit kaybeder misiniz?" söylemlerinin çok da masum söylemler olmadığı hususundaki düşüncelerimizi arz ederek, noktayı koyacağız.

Bana Kur'an okumam da emredildi." (27/92) ayetlerinin emri ile Hz. Peygamber'in (sas) hayatı boyunca tatbik edegeldiği bir ibadettir. İbadetlerin dâisi ise Allah ve Rasulü'nün emridir. Bir diğer ifadeyle İslam'da ibadetler Allah ve Rasulü tarafından emredildiği için yapılır, yoksa beşer mantığı böyle bir ibadetin yapılmasını gerekli gördüğü için değil. Bu cümlede kastedilen mana çok açık: İbadet olarak kullara takdim edilen amelin illeti, sebebi, hikmeti; bunların akıl, mantık ve muhakeme tarafından tam anlamıyla kavranması veya kavranamaması, o ibadeti yapma veya yapmamada hakiki rol oynayamaz. Aksi bir kabul, Allah ve Rasulü'nün emrinin beşer tarafından sorgulanması manasına gelir ki; bunun imanla, kullukla uzaktan-yakından alakası yoktur. "

Kuran'ı Arapça lafzıyla analmadan okumanın ibadet olduğunu söylemekle bu adam Kuran düşmanı, Allah düşmanı. Delil olarak getirdiği ayetlerin ne dediğinin anlaşılmaması için devamını bilerek vermiyor. Allah'ın Resulü'nün (kendi kendine) Kuran okumasını, ibadet olarak lanse ediyor. Anlamadan Kuran okumanın hayat boyu yapılması farz olan bir ibadet olduğunu şiddetle savunuyor. Bunun için de ayetleri de bilinçli olarak parçalayarak veriyor. Allah'ın Resulü gerçekten kendi kendine mi okuyordu Kuran'ı? "Gizli, açık oku" derken, içinden sessiz veya dışından sesli okumak mı, yoksa gizli ve aleni tebliğ, öğretim mi kastediliyordu? 

Görüşüne destak yaptığı iki ayetin tamamını alalım ve bakalım bu ayetler neyi anlatıyor.

29/45: Sana Kitap'tan vahhiy olunı oku/ilet de salat'a/Din'e- imana bağlılığı gerçekleştir! Çünkü Salat'a / Din'e bağlılık her türlü çirkinliğin önüne geçer. Ve Allah'ın Zikri (sözü her şeyden) daha büyük /daha önemlidir. Sonuçta Allah yaptıklarınızı en iyi biliyor (yaptıklarınızı karşılıksız bırakmaz).

27/92: Ve bu Kuran'ı okumakla/ iletmekle emrolundum. Kim doğru yol'a girip yol alırsa kendine, kim de doğru yola girmeyip saparsa bilsin ki ben sadece bir uyarıcıyım.

Ayetlerin devamı, bu ayetlerdeki "oku" emrinin, kendi kendine, bireysel ibadet amaçlı oku anlamına olmadığını çok net olarak ortaya koyduğu gibi bu zihniyetin kötü amacını da çok net olarak orta yere seriyor.   

Bu yaklaşımın insanın kutsalla olan ilişkisini koparan sekülerleşme, modernleşme, Batılılaşma sürecine destek veren veya şuurluca kullanılan argümanlardan biri olduğunu düşünüyorum.

Çok keskin ve net bir ifade oldu belki ama gözlemlerime dayanan düşüncelerimi dile getiriyorum bu cümlelerle. Şöyle ki; dün bir kenara, bugünü konuşacak olursak, öncelikle mevcut yapıya bakalım. 2008 yılı rakamlarına göre 6,694 milyarlık dünya nüfusunun 1,627 milyarı Müslüman. Toplamda dünya nüfusunun % 24'üne tekabül eden bu rakamın sadece % 20'si Arap ülkelerinde yaşıyor. Her bir Arap'ın Kur'an'ı anlayacak ölçüde ana dillerine vâkıf olduğunu kabullensek, karşımıza çıkan sonuç şudur; demek bugün Allah'ın kelamını ana dili olması hasebiyle anlayabilen kişi sayısı 327 milyon 400 bin kişidir. Kaldı ki bu oranlar tarihin hemen hemen her döneminde bu seviyede kalmıştır.

Şimdi siz böylesi bir yapı içinde "manası anlaşılmayan Kur'an okumanın ne lüzumu ne de sevabı var?" dediğiniz anda alternatifini sunmanız gerekir ki bunun iki alternatifi vardır. Bir; herkesin Kur'an'ı anlayabilecek ölçüde Arapça öğrenmesi. Bunun muhali talep manasını taşıdığını söylemeye gerek yok sanırım. İkincisi; Kur'an'ın asli, orijinal halini bırakıp tercüme, meal ve tefsire yönelme. Bu ise geleneksel Kur'an algısında, kutsal kitap-kul ilişkisinde ciddi bir kırılma demektir.

Neden kırılma? Çünkü ortaya atılan bu düşünce sadece Kur'an'ı ibadet kastıyla okumama ile sınırlı kalmamaktadır ve kalmaması da gayet doğaldır. Çünkü kapı bir defa kırılmıştır ve bunun tetikleyici rolü ile başka konular devreye girmektedir. En basitinden kadın-erkek inananların sosyalleşme ihtiyacını bir ölçüde gideren haftalık bir araya gelip Kur'an okumalar, her cuma akşamı veya ölüm yıldönümlerinden ahirete irtihal etmiş yakın-uzak akrabalar için Kur'an okumalar, hatim yapmalar, kabir ziyaretleri ve yine bu ziyaretlerde okunan Kur'an'lar, bu yaklaşımla manasını yitirmektedir. Ne Fatiha'ların, ne Yasin'lerin, ne Amme cüzlerinin manası vardır! Çünkü manası anlaşılmamaktadır. Tercüme veya mealler de aslı Kur'an'ın yerini tutmamaktadır. O halde!

İşte bize masum bir düşünce değil, sekülerleşme sürecinde insanın kutsalla ilişkisini kopartıyor dedirten manzara budur. Ve maalesef bugün İslam dünyasının çeşitli yerlerinde az veya çok meseleyi böyle algılayan bir kesim vardır. Geçen iki yazıda da ısrarla ifade ettiğim gibi, bu yaklaşım "Kur'an'ın manası anlaşılmasın" demek değildir. Kur'an elbette bütün insanlığa dünyevî ve uhrevî hayatlarında rehber olsun diye gönderilmiş kitabın adıdır. Sevdiğim bir tabirle "Allah'ın tarihe müdahalesinin adıdır Kur'an." Bu ise onun manasının anlaşılması ile mümkündür. Fakat bu, Kur'an'ın ibadet olarak orijinal haliyle okunmasına mani değildir ve olmamalıdır. O bizi hayata bağlayan, Rabb'imizle irtibatımızı temin eden en büyük, en önemli ve yeri başka hiçbir şeyle doldurulamayacak olan ürvetü'l-vüskadır. Alternatifini oluşturmadan, geride bırakacağı boşluğu ne ile dolduracağına karar vermeden, onun fert ve toplum hayatında meydana getireceği yaranın nasıl tamir edileceğini düşünmeyen devrimci zihniyetin bunları anlaması zor olabilir. Zaten ibadet dilinin değişmesi gerektiği de bu yaklaşımın bir uzantısı değil midir?

Gördüğünüz gibi herkesin kabullendiği "Kur'an'ın manası anlaşılmalıdır" ile başlayan masum söylemler "manası anlaşılmayan Kur'an okunmamalıdır; ibadet dili Türkçe olmalıdır" noktasına kadar uzandı. Üç haftadır ifadeye çalıştığımız da işte bu. a.kurucan@zaman.com.tr