Şu da emredildi: Yüzünü dine bir Hanif olarak çevir. Sakın müşriklerden olma.
Yunus Suresi 105
Ben bir Hanif olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana döndürdüm. Müşriklerden değilim ben.
Enam Suresi 79
İbrahim ne bir Yahudi idi, ne de bir Hıristiyan. O sadece hanif bir müslümandı. O müşriklerden değildi.
Ali İmran Suresi 67
Şu da kuşkusuz ki, İbrahim başlıbaşına bir ümmetti; bir Hanif olarak Allah'ın önünde eğiliyordu. Müşriklerden değildi.
Nahl Suresi 123
De ki Allah doğrusunu söylemiştir / vaadinde sadıktır.Haydi artık Hanif olarak İbrahim'in Milleti'ne uyun! Müşriklerden değildi o.
Ali İmran Suresi 95
Allah'a ortak koşmadan, Hanifler olarak... Allah'a ortak koşan kişi, gökten düşmüş de kendisini kuşlar kapışıyor veya rüzgar onu uzak bir yere fırlatıp atıyor gibidir.
Bilim hayatımızdaki ve günlük hayatımızdaki olumsuzlukların temelinde düşünme sanatını ihmal edişimiz yatmaktadır. Bilimde, politikada, hukukta, günlük hayatta insanlarımız birbirini anlamıyorsa, bunun sebebi ortak bir dilin olmayışıdır. Bilimin ve mantığın dilini kullanabilmiş olsaydık ortak bir dilimiz olur, daha mutlu yaşardık.
Anlaşmazlığın temel sebebi, herkesin kendi fikirlerine güvenmesidir. Hepimiz, genel olarak mantığımıza güvenir, falancanın fikirleri çelişkili, filancanın fikirleri tutarlıdır deriz. Ancak kendi yargılarımızın sağlamlığından emin olmak istiyorsak mantık biliminin hakemliğinden yararlanmak gerekir.
Çelişki kavramı, bir taraftan özdeşlik prensibiyle, diğer taraftan tümdengelim yöntemiyle sıkı bir şekilde ilişkilidir ve bu yüzden doğru düşünmenin, bilimsel düşüncenin merkezinde yer alır.
Özdeşlik prensibi: Bir şey ne ise odur. Bir şey aynı şartlar altında kendi kendisinin aynıdır: " A ; A " dır. Meselâ taş, taştır, kuş kuştur.
Bu prensip, zihin işlemlerinin en esaslı şartı ve diğer bütün prensiplerin temelidir. Bilim de, hükümlerimiz de, akıl yürütmelerimiz de sonunda bu prensibe dayanır. Bir şeyin doğru yahut yanlış olduğuna karar verirken bu prensipten yararlanırız.
Özdeşlik prensibinden iki yan prensip daha çıkar:
1-Çelişmezlik prensibi (Tenakuz / principe de non¬contradiction): Şöyle ifade edilir: Bir şey aynı zamanda ve aynı şartlar altında hem var, hem yok olamaz. Yahut bir hüküm aynı zamanda hem tasdik hem inkâr edilemez, yani hem kabul hem reddedilemez. Meselâ, "insan hem canlıdır, hem canlı değildir" diyemeyiz.
2-Üçüncü ihtimâlin imkânsızlığı prensibi: Bir şey ya vardır ya yoktur; üçüncü bir ihtimal düşünülemez.
Aslında formel mantığın bu iki yan prensibi özdeşlik prensibinin bir açıklamasıdır. Özdeşlik prensibine bağlı kalabilmek için çelişkiye düşmemek gerektiğini anlatır.
Bilindiği gibi vasıtasız Tümdengelim yönteminin dallarından birisi akis, diğeri karşı olum'dur (tekabül, opposition). Çelişki kavramı ise karşı olumun dört halinden birisidir:
Önermeler, bilindiği gibi, öznelerinin niceliklerine göre tümel ve tikel olarak ikiye, yüklemlerinin niteliklerine göre olumlu ve olumsuz olarak ikiye ayrılır. Bu sınıflandırmadan dört tip önerme ortaya çıkar. Bunlar, bilindiği gibi 1) tümel olumlu, 2) tümel olumsuz , 3) tikel olumlu, 4) tikel olumsuz önermelerdir.
Çelişik önermeleri tanıyabilmek için bu dört tip önermenin birbiriyle hangi karşı olum (tekabül / opposition) ilişkileri içinde bulunduğunu bir bütün halinde kavramak gerekir. Birbirleriyle karşıtlık ilişkileri yönünden önermeler dört hal içinde bulunur. Bunlar karşı olum halleridir:
1) Karşıt önermeler: Tümel olumlu ile tümel olumsuz önermeler karşıttırlar (zıt). Karşıt önermelerin ikisi birden doğru olamaz, fakat ikisi birden yanlış olabilir. 2) Alt Karşıt önermeler: Alt karşıt önermelerin ikisi birden aynı zamanda doğru olabilir, fakat, biri yanlış ise, diğeri doğrudur. 3) Altık önermeler: Altıklarda tümel önerme doğru ise tikel de doğrudur, tikel yanlış ise tümel de yanlıştır. 4) Çelişik önermeler: İki önerme hem nitelik, hem nicelik bakımından değişirse çelişik adını alır. Tümel olumlu ile tikel olumsuz; tümel olumsuz ile tikel olumlu birbiriyle çelişiktir. Bu önermelerden birisi doğru ise diğeri yanlıştır. Bu önermelerin ikisi birden doğru yahut ikisi birden yanlış olamaz. Çelişik önermeler iki şekilde gerçekleşir.
Birinci şekilde önermelerden biri, tümel olumlu, diğeri ise tikel olumsuz olur: Bütün insanlar canlıdır. Bazı insanlar canlı değildir.
İkinci şekilde ise önermelerden biri tikel olumlu, diğeri ise tümel olumsuz olur: Bazı insanlar canlıdır. Hiçbir insan canlı değildir.
Diğer taraftan kişiye ait önermelerde (kaziyye-i mahsûsa), iki önerme arasında çelişki bulunduğunu iddia edebilmemiz için bu iki önerme arasında şu sekiz konuda birlik olması gerekir. Bunlar çelişkinin sekiz şartıdır:
1) Konu Birliği (vahdet-i mevzu) : "Ahmet öğretmendir." ve "Mehmet öğretmen değildir." önermelerinde konu birliği yoktur. 2) Yüklem Birliği ( vahdet-i mahmûl): "Ahmet öğretmendir." ve "Ahmet tüccar değildir." önermelerinde yüklem birliği yoktur. 3) Zaman Birliği ( vahdet-i zamân): "İnsan gündüz korkmaz." ve "İnsan gece korkar." önermelerinde zaman birliği yoktur. 4) Mekân Birliği ( vahdet-i mekân): "Kafisteki kuş uçmaz." ve "Bahçedeki kuş uçar." önermelerinde mekân birliği yoktur. 5) İlişki Birliği ( vahdet-i izâfe): "Ahmet, Ali'nin işçisidir" ve "Ahmet, Mehmet'in işçisi değildir." önermelerinde ilişki birliği yoktur. 6) Güçte ve işte Birlik ( vahdet-i kuvve ve fiil ): "Şişedeki zehir öldürme gücüne sahiptir" ve "Şişedeki zehir fiilî olarak, iş olarak öldürücü değildir." önermelerinde güçte ve işte birlik yoktur. 7) Tümel ve tikelde Birlik ( vahdet-i cüz ve küll): "Zenci siyahtır" ve "Zencinin yüzü siyahtır." önermelerinde tümel ve tikelde birlik yoktur. 8) Şartta Birlik ( vahdet-i şart): "Hava soğuksa üşütür." ve "Hava soğuk değilse üşütmez." önermelerinde şartta birlik yoktur.
Çelişkinin eski mantık kitaplarımızda kalan bu sekiz kuralını günümüzde hemen hemen hatırlayanımız kalmadı. Kullanan ise pek seyrek. Eğitim sistemimiz, klasik tiyatronun üç birlik kuralını öğrettiği kadar gençlere bunları da öğretebilseydi ne iyi olurdu. Yahut da liselerimizde klasik mantığımız ve modern mantık gereği kadar öğretilseydi de üniversite seçme sınavlarında öğrencilerimize mantıkla savaş halinde olan sorular sorulacağına bunlar sorulsaydı ne yararlı olurdu.
Prof. Dr. Rıza FİLİZOK
__________________ O, odur ki, sizi karanlıklardan aydınlığa çıkarsın diye kulu üzerine, gerçeği apaçık gösteren ayetler indiriyor. Allah size karşı gerçekten çok şefkatli, çok merhametlidir.
- mantık terimidir, nitelik ve nicelik bakımından birinin doğruluğu ötekinin yanlışlığını ve birinin yanlışlığı ötekinin doğruluğunu gerektiren önermeleri dile getirir.
- çelişik önermelerin, özneleriyle yüklemleri aynı olduğu halde, nitelik bakımından biri olumlu ve öteki olumsuz, nicelik bakımından biri tümel ve öteki tikeldir. örneğin, " bütün insanlar akıllıdır- kimi insanlar akıllı değildir " önermeleri nitelik ve nicelik bakımlarından çelişiktirler, çünkü biri olumlu ve öbürü olumsuz, biri tümel ve öbürü tikeldir. bu çelişik önermeler birbirini yalanlarlar, biri doğruysa öbürü yanlış ve biri yanlışsa öbürü doğrudur, ikisi birden doğru ve ikisi birden yanlış olamazlar. bu yüzden konuşma dilinde de birbirini yalanlayan düşünce, görüş, duygu ve davranışlara çelişik denir.
-mantıkta önermelerin dışında birinin varlığı öbürünün yokluğunu ve birinin yokluğu öbürünün varlığını gerektiren kavramlarda çelişiktir. örneğin renkli-renksiz kavramları çelişiktir, çünkü bir şey renkliyse mutlaka renksiz değildir, renkli değilse mutlaka renksizdir ve bunların arasında üçüncü bir olanak yoktur. eytişimsel dilde çelişik terimi, mantık dilindeki anlamından büsbütün başka bir anlamda, devindirici ve geliştirici karşıtlığın niteliği anlamında kullanılır.çelişik teriminin mantıksal ve eytişimsel dillerdeki anlam ayrılığına uygun düşer.
kaynak : felsefe sözlüğü-orhan hançerlioğlu
__________________ Andolsun, size öyle bir kitap indirdik ki sizin bütün şeref ve şanınız ondadır. Hâlâ aklınızı kullanmayacak mısınız? ENBİYA 10
Yaptığınız bu alıntının gerçeği tam olarak yansıttığını mı düşünüyorsunuz?
Ya da şöyle sorayım:
Bu yazılanların doğruluğundan emin misiniz?
__________________ Dinin bakış açısına göre,tüm bu fantastik harikulade evren,tüm bu karmakarışık şeyler, ancak, Tanrı’nın, insanların iyi ve kötü için çabasını gözlediği bir sahnedir.. Bu sahne,bu oyun için çok büyük!
Hayır kardeşim. Zaman zaman böyle alıntılar yapıyorum. Maksadım bu tür konular üzerinde de düşünülmesini sağlamak. Yoksa gerçek yaşamın çok boyutluluğu böyle bir kaç satırlık açıklamalara sığmayacak kadar geniş. Olayları çözümlemek için kullanılacak yöntemler duruma göre değişebilir, burada yazılanlar veya bir başka yerde yazılanlar sadece ipucu mahiyetindedir. Şematik bir anlayışa sahip değilim.
Konu dilbilim ile igili bir siteden alıntıdır, daha uygun bir yer bulamadığım için felsefe bölümüne astım. Hasan Öktem kardeşimin iletisinin bir bölümünde bahsedilen "diyalektik yöntem" ile ilişkili değildir.
Muhabbetle.
__________________ O, odur ki, sizi karanlıklardan aydınlığa çıkarsın diye kulu üzerine, gerçeği apaçık gösteren ayetler indiriyor. Allah size karşı gerçekten çok şefkatli, çok merhametlidir.
Sizin yetkiniz yok foruma yeni mesaj ekleme Sizin yetkiniz yok forumdaki mesajlara cevap verme Sizin yetkiniz yok forumda konu silme Sizin yetkiniz yok forumda konu düzenleme Sizin yetkiniz yok forumda anket açma Sizin yetkiniz yok forumda ankete cevap yazma
HABERLER
Etkin Konular
Kullanıcı Listesi
Yardım
Kayıt
Giriş
Hanif Dostlar Ana Sayfa -> Tasavvuf -Din Felsefe- Bilim Kurgu
Konu: Çelişki Nedir
