Eğer bir takım ezberlerle bir yola çıkılırsa o yolda ezberleri onaylatmaktan öte bir şey üretilemez. Zira kişi peşin kabulleri doğrultusunda kendisine yön vermiş olur. Bu durumda gerçeği görmez, göremez.

       Kur’an’ı Kur’an’dan okuyan ve Allah’ın tevilini dikkate alan birisi olarak beş yüz sayfa kadar meal çeviri yaptım. Mevcut meallerin adeta birbirinden üretilmiş olmalarına şahit oldum. Bu, benim için çok üzücü bir durumdu. Kur’an’ı okuyanlar önceden bir usul edinip bir şablon dâhilinde Kur’an’a yönelmişler ve böylece ön kabulleri Kur’an’ı anlamalarına perde olmuş. Kur’an ile inşa olacaklarına kabulleri doğrultusunda kur’an’ı inşa etmişler. Bu, öyle bir çıkmaza yol açmış ki adeta kur’an mealleri kur’an anlaşılsın diye değil anlaşılmasın diye yazılmış gibi bir durum ortaya çıkmış. Zira kur’an’a baktığımızda Rabbimizin verdiği mesajın meallere yansımadığını, meallerin, Kur’an’ı anlamanın önünde bir perde olduğunu görüyoruz.

       Bu durumu bir ayet örneğiyle açıklamadan önce kur’an’ı anlamanın usulünün ne olması gerektiği konusunda Kur’an’a kulak verelim. Kur’an diyor ki Sözün sahibi Allah olduğu için sözün hakiki anlamını ortaya koymak Allah’ın yetkisindedir. Sözü kendileri açıklamaya kalkışanlara Allah meydan okuyor ve sözün tevilini sadece kendisinin yapabileceğini bildiriyor. Ali İmran 7. ayette Allah, Necranlı Hıristiyanların ayetleri kendi ön kabulleri doğrultusunda eğip bükmeleri karşısında Kur’an’ı indirenin Allah olduğunu dolayısıyla açıklama yetkisinin de kendisine ait olduğunu vurguluyor. Kalplerinde eğrilik olanların art niyetle ve açıklamayı kendileri yapmak üzere ayetlere yöneldiklerini beyan ediyor. Ayetleri, “hâkim kılınmış ayetler” ve “farklı anlamlara müsait ayetler” olarak sınıflandırıyor. Hâkim kılınmış ayetlere aykırı bir şekilde ayetlerin anlamlandırılmamasını istiyor. Sözün sahibi kendisi olduğu için sözün hakiki anlamını ortaya koymanın (tevilin) kendi yetkisinde olduğunu vurguluyor. Vahyin ortaya koyduğu hakikat bilgisinde Rabbin maksadını araştırıp tespit edenler biz buna inandık der buyuruyor. Gerçi önceden edinilen ön kabul usulüne göre Ali İmran 7. ayet Kur’an’daki bazı ayetlerin Allah’tan başkası tarafından anlaşılamayacağı şeklinde yorumlanmıştır. Bir başka yoruma göre ise “derinleşmiş âlimler de anlayabilirler” denerek âlimlere de tevil yetkisi verilmiştir. Oysa bizlere düşen tevil yapmak değil Allah’ın tevilini bulup ona uymaktır. Biz burada bu ayetin bize göre doğru anlamını vermekle yetineceğiz. “İlahi yasayı sana indiren odur. Onda hâkim kılınmış ayetler vardır. Onlar ilahi yasanın esasıdır. Diğerleri ise benzeşiklik arz edenlerdir. Kalplerinde eğrilik olanlar benzeşikliği olanlara fitne çıkarmak ve onun hakiki anlamını ortaya koymak arzusuyla yönelirler.  Oysa Onun hakiki anlamını ortaya koymayı sadece Allah bilir. İlimde yerini iyice araştırıp tespit edenler ‘biz ona inandık hepsi Rabbimizin katındandır’ derler. Yalnızca ön yargıdan arınmış olanlar hakkıyla düşünebilir”.[1]

       Tevil ve açıklama yetkisinin sadece Allah’a ait olduğunu ve inananların Allah’ın bu tevilini araştırıp bulmakla yükümlü olduklarını ortaya koyan bir diğer ayet ise Hud suresindeki ayetlerdir. “Elif, Lâm, Râ; Öyle bir yasa ki, ayetleri hâkim kılınmış sonra en doğru kararı veren ve her şeyden haberdar olan tarafından ayrıntısıyla açıklanmıştır. Yalnızca Allah’a kul olasınız diye! Ben ise O’ndan yana sizin için bir uyarıcı, bir müjdeciyim”.[2]

Bu usul dâhilinde Kur’an’ı okuduğumuzda Rabbimizin mesajını anlamamız mümkün olacaktır. Aksi takdirde kendimizi kandırmaktan öte bir şey yapmış olmayız.  Zuhruf süresi 86. ayeti meallendirdiğimizde Arap dili kurallarına ve Arap dili sözlüğünün ortaya koyduğu anlamlara tamamen uygun, kur’an’ın bütünlüğü ile tamamen örtüşen bir anlama ulaşmıştık. Ama bir de ne görelim. Hiçbir mealde çeviri doğru yapılmamış. Ayette dua etmek anlamına gelen (dea yed’u) fiili kullanılmasına rağmen meallerin çoğu ibadet etmek anlamına gelen (abede yabudu) şeklinde meal vermişlerdi. Dua etmek anlamını verenler ise fiilin faili ile mefulünün yerini değiştirmişler ve ayeti anlaşılmaz bir hale getirmişler. Burada resmî bir kurum olması bağlamında öncelikle diyanetin mealini verelim sonra da ayetin bize göre doğru anlamını ortaya koyalım. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın resmi mealine göre ayet şöyle demektedir. “O’nu bırakıp taptıkları şeyler şefaat edemezler. Ancak bilerek hakka şahitlik edenler şefaat edebilirler”.[3] Bu ayetin doğru meali bize göre şöyle olmalıdır. “O’nun dışındakine dua edenler şefaat elde edemezler. Sadece bilerek hakka şahit olanlar şefaatten nasiplenebilirler”.[4] Bu ayette Allah’ın yetkisinde olan şefaatten sadece bilinçli olarak hakka şahit olanların nasiplenebileceği, Allah’tan başkasına dua edenlerin ise müşrik olduklarından dolayı hiçbir şekilde affa uğrayamayacakları, Allah’ın şefaatinden nasiplenemeyecekleri vurgulanmaktadır. Bu konuyla ilgili olarak hâkim kılınmış olan ayetler şunlardır. “De ki: Şefaat tamamıyla Allah’a aittir. Göklerin ve yerin hükümranlığı O’na aittir. Sonra O’na döndürüleceksiniz”[5] “Doğrusu Allah kendisine şirk koşulmasını bağışlamaz. Bunun dışında kalanı ise gerek gördüğü kimse için bağışlar. Allah’a şirk koşan ise tamamıyla sapıtmıştır”.[6] “Allah’la beraber bir başka ilaha duada bulunma! O’ndan başka ilah yok. Onun veçhi dışında her şey helak olucudur. Hüküm O’na aittir, O’na döndürüleceksiniz”.[7] “Yalnız sana kul olur ve yalnız senden yardım dileriz”.[8]

Zuhruf 86. ayete çeviri yapanlar dua etmekle tapmak arasındaki anlam farkını meallerine yansıtmayarak Kur’an’ın önünde perde olmuşlardır. Bu farkı meale yansıtanlar ise şefaate sahip olamayacak olanlar Allah’ın dışındakilere dua edenlerken kendilerine dua edilenleri şefaat edemeyecekler diye çevirip istisnasındaki hakka şahit olanları şefaat edebilir gibi sunmuşlardır. Allah’ın dışında dua edilenlerden hakka şahit olanlar varmışçasına ve dua edenin bunlarda isabet buyurması durumunda şefaat alabileceği gibi bir anlama yol açmışlardır. Oysa bu ayeti bu yönde meallendirmek azıcık Arapça bilen, sıla cümlesinden haberdar olan, ismi mevsuldan sonra gelen fiilin failinin ismi mevsula racı olacağını unutmayan hiç kimsenin yapabileceği bir hata değildir.

       Bu durum önceden edinilmiş bir din anlayışıyla ve ön yargılarla dini anlamanın ne kadar sakıncalı olduğunu ortaya koymaktadır. Din kur’an olduğuna göre dini öğrendikten sonra Kur’an’ı okumak yerine dini kur’an’dan okumalıyız. Kur’an’ı okurken önceden edindiğimiz usulü değil Kur’an’ın ortaya koyduğu usulü dikkate almalıyız.

                                                                                                                                            Mustafa Ayas