Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP
|
|
|
Ok Deneyi
Yapacağım deney için benimle işbirliği yapmaya karar veren beş kişiye deney hakkında gerekli bilgiyi verdim. Odaya girecek altıncı kişi (asıl denek) üzerinde bir deney yapacağımızı kendilerine anlattım. Kendilerine yönelteceğim ilk iki soruya doğru cevabı vereceklerdi. Bu iki soru asıl denek için bir ısındırma fonksiyonu görecekti. Fakat, kendilerine üçüncü soruyu (asıl soru) sorduğumda onlar tek tek bana yanlış cevabı vereceklerdi. Sesli olarak.
Altı kişi, yani beş sahte denek ile gerçek denek odaya girdiğinde, sanki daha önce kimseye konuyu anlatmamış gibi basit bir deney yapacağımızı ilan ettim. Denekleri yarım daire biçiminde tek sıralı oturttum. Altıncı kişinin özellikle en uç tarafta yer almasını sağladım. Tahtaya basit şekiller çizip kendilerine tektip soruyu yönelttim: bunlardan hangisi şu şekle benziyor? Tek tek sorduğum soruya ilk beş kişi doğru cevabı verdi. Gerçek denek de doğru cevabı verdi. İkinci soruyu da aynı biçimde sorup herkesten doğru cevap aldım. Tabii ki sorular çok kolaydı.
Sonra, sıra asıl soruya geldi; en kolayına. Şu soruyu yönelttim: sağdaki oklardan hangisi soldaki oka benziyor?
_ A) _
B) _
C) _
Benimle işbirliği yapan denekler sırayla yanlış cevabı verdiler. Birincisi "C" dedi. İkincisi de "C" dedi. Üçüncüsü de "C" ile onları izledi. Hepsi, tek tek aynı cevabı verdiler. Asıl denek rahatsızlık belirtileri göstermeye başladı. Gözleriyle gördüğü ile işittikleri arasındaki çelişki kendisini şaşkınlık içinde bırakmıştı. Nitekim kendisinin cevap sırası gelince, arka arkaya tam beş "C" cevabını işitmiş olmanın etkisiyle çoğunluğun görüşünü kabul etti. "C" onun da cevabıydı. Kalabalığa uymuştu.
Deneyin Sonuçları
Yıllar sonra öğrendim ki bu deneyi ilk yapan ben değilmişim. 1951-56 yılları arasında, S. E. Asch Çevreye Uyum ve Çoğunluğun Görüşünü Kabul konularında bir dizi deneyler yapmış. Araştırmalarının sonucunu özetleyeyim:
Asch deneylerini değişik uzunluktaki çizgilerle yaptı. Deneklerden, standart çizgiyi soldaki çizgilerle eşleştirmesini istedi. 123 denekten sadece 29 tanesi grubun verdiği karara uymadı. 61 tanesi ara sıra grubun verdiği karara katıldı. Fakat, 33 tanesi gruplarının kararına bir çok kez katılarak hemen her keresinde apaçık yanlış cevabı destekledi.
edip yükselin "niyet ettim cemaate"adlı makalesinden alıntıdır.
__________________ "sadece iki şey sonsuzdur evren ve insan ahmaklığı..
ilkinden o kadar da emin değilim." (albert einstein)
|