Sünnetullah Nedir? -1-

Yüzyıllardan beridir insanların en çok merak ettikleri ve anlamaya çalıştıkları konuların başında kader mevzuu gelmektedir. Kaderle ilgili Kur’an-ı Kerim’de yeterince dolaylı ya da doğrudan bilgi bulunmaktadır. Ancak bu şaşmaz verilerin sağlam bir muhakemeyle değerlendirilemediği, bir takım zayıf rivayetlerin etkisiyle bu ayetlerin gereği şekilde anlaşılamadığı ve anlatılamadığı da ayrı bir husustur.

Biz bu makalemizde kader ve sünnetullah ilişkisini ele almaya ve konuyu ayetlerle ve sahih sünnetle açıklamaya çalışacağız. Bu itibarla, öncelikle sünnetullahın bir tanımını yapmamız yerinde olacaktır.

 Bize göre sünnetullah; “Allah’ın kendisi için benimsediği değişmez davranış tarzı”dır.

 Yani Kur’an’da da ifade edildiği üzere sünnetullah, yüce Allah’ın kendisinin bizzat uymayı taahhüt ettiği ve kendisi için benimsediği kurallar bütünüdür.

 Sünnetullah’ı, Allah’ın tabiat ve sosyal düzenle ilgili koymuş olduğu yasalar şeklinde tarif etmek maalesef sünnetullah kavramını tam olarak izah edememekte ve Kur’an’ın anlaşılmasını güçleştirebilmektedir.

 Tabiatta Allah tarafından yaratılan fiziksel, kimyasal ve biyolojik tüm kurallar belirli bir ölçü ve denge ile yaratılmış olup, bu konulan kanunların kıyamete kadar da değişmeyeceği yine Kur’an’da ifade edilmektedir.

 Bu bakımdan sünnetullah daha farklı bir şey olup, Allah’ın bizzat kendisi için belirlediği ve uyacağına söz verdiği ilkeler bütünüdür.

Diğer taraftan tabiatta var edilen dengenin kader kelimesi ile açıklandığı bilinmektedir. Nitekim kaderin kelime anlamlarından biri de ölçü ve denge demektir.

 Konu ile ilgili şu ayetler üzerinde düşünmemiz yerinde olacaktır.

 “Biz, her şeyi bir kadere (bir düzene, ölçüye, plana) göre yarattık.” (Kamer, 54/49)

 “Hiçbir şey yoktur ki, kaynağı Bizim katımızda olmasın; ve Biz hiçbir şey indirmeyiz ki, kusursuzca belirlenmiş bir ölçüye, bir uyuma dayanmasın.” (Hicr, 15/21)

 “Ve O, gökleri yükseltti ve [her şey için] bir ölçü koydu. ki [siz, ey insanlar,] asla [doğruluk ve haklılık] ölçüsünden şaşmayasınız.” (Rahman, 55/7-8)

 “Ve yeryüzünü yayıp üzerine yerinden oynatılmaz dağlar yerleştirdik; ve orada [hayatın] her türünün dengeli bir biçimde büyüyüp boyvermesini sağladık” (Hicr, 15/19)

 “O ki, göklerin ve yerin egemenliği O'na aittir; soy-sop edinmemiştir; egemenliğinde herhangi bir ortağı yoktur; çünkü her şeyi yaratan ve her şeyi belli bir yasalar örgüsüne göre düzene koyan  O'dur.” (Furkan, 25/2)

 “Ve onu ummadığı yerden rızıklandırır. Kim Allah'a dayanırsa O, ona yeter. Allah, buyruğunu yerine getirendir. Allah herşey için bir ölçü koymuştur.” (Talak, 65/3)

 “Bilin ki, Allah'a göre ayların sayısı, Allah'ın gökleri ve yeri yarattığı gün koyduğu ölçü uyarınca onikidir; [ve] bunlardan dördü haram aylardır...” (Tevbe, 9/36)

 Bütün  bu ayetlerden anlaşıldığına göre, Allah’ın gökleri ve yeri yarattığı gün koyduğu kesin bir hüküm vardır ve o hükme göre her şey belli bir ölçüye ve kurala göre yaratılmaktadır. Yüce Allah tarafından konulan bu ölçünün kıyamete kadar değişmeyeceği ise şu ayetlerle ifade edilmektedir.

 “Allah'ın yöntemi (yol ve yordamı) öteden beri hep böyledir ve siz Allah'ın yönteminde hiçbir değişme bulamazsınız!” (Fetih, 48/23)

“Elçilerimizden senden önce gönderdiklerimiz için de [izlediğimiz] yol buydu; Bizim (çizdiğimiz) yolda bir değişme göremezsin.” (İsra, 17/77)

 “Daha önce gelip geçen [bu tür günahkar]lar için Allah'ın tatbik ettiği yol budur; ve sen Allah'ın tatbikatında bir değişiklik göremezsin!” (Ahzab, 33/62)

 “...Halbuki, bütün şeytanî tuzaklar [sonunda] sadece sahiplerini yutar; yoksa onlar, önceki [günahkar]ların [sürüklendikleri] yoldan başka bir şey mi bekliyorlar? Sen Allah'ın tuttuğu yol ve yöntemde (nizam ve yasalarında) hiçbir değişiklik göremezsin; evet sen, Allah'ın yolunda ve yönteminde bir sapma göremezsin!” (Fatır, 35/43)

     “Fakat cezamızın farkına vardıktan sonra iman etmiş olmaları kendilerine bir fayda sağlamayacaktır. Allah'ın kulları için her zaman uyguladığı yol yöntem budur: İşte, hakikati inkar etmiş olanlar, o zaman ve orada, ziyana uğramış olacaklardır.” (Mümin, 40/85)

 Görüldüğü üzere yüce Allah, bütün bu ayetlerde yarattığı tüm kulları hakkında belirlemiş olduğu yasalarında hiçbir değişikliğe gitmediğini ve bundan sonra da gitmeyeceğini açıkça ifade etmektedir.

 Bu nedenle, nasıl ki yüce Allah kullarının yaşadığı bu dünya hayatında onlar için belirli kurallar ortaya koymuş ve bunlara uyulmasını istemişse, aynı şekilde kendisi içinde bir takım ilkeler belirlemiş ve kendisi de koyduğu bu ilkelere harfiyen uyduğunu şu ayetlerle bize haber vermiştir.

 “Rabbinin [her günahkara tevbe için tanınan] belirli süre konusunda önceden verilmiş bir kararı olmasaydı, [günah işleyenlerin derhal cezalandırılması] kaçınılmaz olurdu.” (Taha, 20/129)

 Bu ayette yüce Allah, günahkarlara mühlet vermek konusundaki “sünnetullah”ı yani davranış tarzını bize haber vermekte ve koyduğu bu kurala uyduğunu açıkça belirtmektedir.

 “Katımızdan bir emir gereği: çünkü biz [doğru yola ileten mesajlarımızı] her zaman göndermekteyiz” (Duhan, 44/5)

Bu ayette ise yüce Allah kendisi için belirlediği ilkenin bir sonucu olarak insanlara kendi içlerinden peygamber gönderdiğini ifade etmektedir.

 “Biz hiç kimseye gücünün üstünde yük yüklemeyiz; ve katımızda [insanların ne yaptığı, ne yapabileceği konusunda] gerçeği söyleyen bir kitap bulunmaktadır; binaenaleyh, kimseye haksızlık yapılmayacaktır.” (Müminun, 23/62)

 Bu ayette de Yüce Allah hiç kimseye gücünün üstünde bir yük yüklemeyeceğini, kayıtların çok güzel ve eksiksiz tutulduğunu, nimet külfet dengesinin gözetetilerek kimseye asla haksızlık yapılmayacağını açıkça ifade etmekte ve bir ilkesini (sünnetullah) daha bizlere haber vermektedir.

 “İnsanlar (başlangıçta tevhit inancına bağlı) tek bir ümmet idiler; sonra ayrılığa düştüler. Eğer (azabın ertelenmesiyle ilgili olarak ezelde) Rabbinden bir söz (karar) geçmiş olmasaydı, ayrılığa düştükleri hususlarda aralarında derhal hüküm verilir (işleri bitirilir)di.” (Yunus, 10/19)

 “Ve gerçek şu ki, Biz Musa'ya da [öz olarak aynı ilkeleri içine alan bir] kitap verdik, insanların bir kısmı ona karşı (da) kendi görüşleriyle karşı çıktılar. Eğer Rabbin tarafından önceden takdir edilmiş bir karar olmasaydı, şüphesiz, aralarında [hemen, o safhada] yargı gerçekleştirilir (ve işleri bitirilir)di... (Hud, 11/110)

 “Şimdi onlar, [Allah'ın] azabını çabuklaştırman için sana meydan okuyorlar; eğer [bunun için Allah tarafından] belli bir vade konulmuş olmasaydı azap elbette başlarına hemen gelirdi! Ama o âniden kopup gelecek ve hiçbiri de farkında olmayacak.” (Ankebut, 29/53)

Bu ayetlerde de yüce Allah kendisi için koyduğu kurala uyduğunu, belirlediği o sürenin dolmasını beklediğini, derhal hüküm vermediğini açıkça ifade etmekte ve bir sünnetullahı daha bize öğretmektedir.

“İmdi, eğer Allah, [bu dünyada] yaptıkları kötülüklerden ötürü, insanları [hemen] tepeleyecek olsaydı, yeryüzünde tek bir canlı bırakmazdı. Ne var ki, onları, belirlenmiş bir sürenin sonuna kadar erteliyor. Süreleri dolduğu zaman, sonlarını bir an olsun ne geciktirebilirler, ne de öne alabilirler.” (Nahl, 16/61)

“Eğer Allah, insanları [hayatta] işledikleri [kötülükler]den dolayı [hemen] hesaba çekseydi, yer üzerinde tek bir canlı varlık bırakmazdı. Ama Allah, onlara [Kendisi tarafından] belirlenmiş bir vadeye kadar mühlet tanır: vadeleri dolunca da [anlarlar ki] Allah kulların[ın kalplerindekin]i görmektedir.” (Fatır, 35/45)

 Bu ayetlerde ise Yüce Allah, işledikleri günahları nedeniyle insanları hemen cezalandırmadığını, eğer işledikleri kötülükler nedeniyle insanları hemen cezalandırsaydı, yeryüzünde tek bir canlının bile kalmasının mümkün olmadığını ifade ederek koyduğu kurala uyduğunu ve kendisi için belirlediği o süreyi kesinlikle ihlal etmediğini belirtmektedir ki bu da bir başka sünnetullahtır.

Bütün bu ayetlerden anlaşılacağı üzere yüce Allah’ın bizzat kendisi, kendi koyduğu kurallara uymakta ve insanlara mühlet vermeye devam etmektedir. Belki insanlar bu süre zarfında düşünüp ders alacaklar ve akılarını kullanacaklardır. Bu da O’nun lütfunun ve rahmetinin bir gereğidir ki bu da ayrı bir sünnetullahtır.

Sünnetullahı daha iyi anlamaya haftaya kaldığımız yerden devam edelim. 19.08.2011

.

Sünnetullah Nedir? -2-

Geçen hafta kaldığımız yerden sünnetullahı anlamaya devam edelim. Zira sünnetullahı daha iyi kavramak için Kur’an’ın konu ile ilgili ayetlerini değerlendirmek gerekmektedir.

Bilindiği üzere yüce Allah, lütfunun ve rahmetinin bir gereği olarak bu dünyada insanlara zaman tanımakta, kainat ve yaratılış konusunda onları derin düşünmeye davet etmekte ve rahmeti kendisi için bir ilke olarak benimsediğini haber vermektedir.

Nitekim şu ayetlerde bu hususa işaret edilmektedir.

“Mesajlarımıza inananlar sana geldiklerinde de ki: “Size selâm olsun! Rabbiniz rahmet ve merhameti kendisine ilke edinmiştir, böylece sizden biri bilgisizlikten dolayı kötü bir fiil işler ve sonra tevbe edip dürüst ve erdemlice bir hayat yaşarsa O[nun] çok affedici ve rahmet kaynağı [olduğunu görecek]tir”. (Enam, 6/54)

“De ki: “Kime aittir göklerde ve yerde olan her şey?” De ki: “Rahmeti ve şefkati kendisine ilke edinen Allah'a”. O, [varlığı] her türlü şüphenin üstünde olan Kıyamet Günü hepinizi bir araya mutlaka toplayacaktır: ama kendilerine yazık edenler (var ya), işte [O'na] inanmayı reddedenler onlardır.” (Enam, 6/12)

“Allah'ın sizin hakkınızda lütuf ve merhameti olmasaydı, eğer O Allah, tövbeleri kabul buyuran, yaptığı her iş, verdiği her hüküm hikmetli olan bir zat olmasaydı, müstahak olduğunuz bütün cezaları hemen verir, sizi perişan ederdi.” (Nur, 24/10)

“Eğer Allah'ın sizin üzerinizdeki lütfu ve inayeti olmasaydı ve eğer Allah pek şefkatli ve merhametli olmasaydı, başınıza müthiş bir azap gelirdi.” (Nur, 24/20)

Görüldüğü üzere yüce Allah kendisi ile ilgili koyduğu bu yasaları açıkça belirttikten sonra, yarattığı kullarıyla arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğine yine bu ayetlerde işaret etmektedir.

Yine yüce Allah, insanları seçimlerinde özgür bıraktığını “eğer şöyle yaparsanız, ben de şöyle davranırım” diyerek, insanın kendi kaderini büyük oranda kendisinin şekillendirmesine müsaade ettiğini de bizlere haber vermektedir.

Bir başka ifadeyle söyleyecek olursak, Allah ile ilişkisini bu sünnetullaha göre şekillendiren kimseler her zaman kazançlı çıkacaklardır ve onlara müjdeler ve mükafaatlar vardır. Nitekim yüce Allah bu ilkelerini açıkça ortaya koymuş, bunu indirdiği kitaplar ve gönderdiği peygamberler aracılığıyla da tüm insanlığa bildirmiştir. Böylece, insanların mazeret üretme imkanları da tamamen ortadan kalkmıştır.

Bu itibarla, bu kadar açık uyarıya rağmen hala hatalarının, ihmallerinin, büyük konuşmalarının, zulümlerinin, şimarıklıklarının, haddi aşmalarının, azgınlıklarının, haksızlıklarının, adaletsizliklerinin, şükürsüzlüklerinin ve nankörlüklerinin nedenlerini kendilerinde aramak yerine, suçu “kader”e atmak ve bu ayetlerde bahsedilen “şartlı uyarı”ların gereğini yapmamak Yüce Allah’a yapılacak çok büyük bir iftiradan başkası olmayacaktır.

Şimdi sünnetullahı bize tanıtan diğer ayetleri görmeye devam edelim.

“…Gerçek şu ki, insanlar kendi iç dünyalarını değiştirmeden Allah onların durumunu değiştirmez ve Allah insanlara [kendi kötülüklerinin bir sonucu olarak] bir felaket tattıracağı zaman hiçbir şey bunun önünde duramaz: çünkü onların, kendilerini O'na karşı koruyabilecek kimseleri yoktur.” (Ra’d, 13/11)

“Bu böyledir, çünkü Allah, bir topluma bahşettiği nimeti ve esenliği, o toplum kendi gidişini değiştirmedikçe asla değiştirmez; ve [bilin ki] Allah her şeyi işiten, her şeyi bilendir.” (Enfal, 8/53)

Görüldüğü üzere, eğer insanlar kendi içlerinde olanı değiştirmezlerse, Allah da onların durumunu değiştirmeyeceğini açıkça haber vermektedir. Bu da bir başka sünnetullahtır. Yani, konulan bu ilkelere uygun hareket etmeyenlerin, olumlu anlamda değişimi ve dönüşümü kendi içlerinde gerçekleştirmeyenlerin, Kur’an’a göre hayatlarını şekillendirmeyenlerin hemen acele karar vererek suçu kadere yüklemeleri, sonra da tembel tembel oturmaları ve sızlanmaları bize yeterince ikna edici görünmemektedir. Zira yüce Allah’ın koyduğu ilkeler gayet açık, net ve anlaşıldır.

Şimdi de şu ayete bakalım.

“Ey iman edenler! Eğer siz Allah’a yardım ederseniz (emrini tutar, dinini uygularsanız), O da size yardım eder ve ayaklarınızı sağlam bastırır.” (Muhammed, 47/7)

Bu ayetten de anlaşıldığına göre burada da bir şart cümlesi vardır. Yani bu şartın gereğini yapanlar ve buna uygun hareket edenler bunun karşılığını mutlaka alacaklardır. Etmeyenler ise kaybedeceklerdir. Sünnetullah işte budur.

Ama birileri hala bunu anlamamakta maalesef ısrar etmektedirler. Yüce Allah kendi ilkelerini bariz şekilde ortaya koyduğu, şartlarını açıkça ifade ettiği halde, hala cahil ve zalim olan çoğu insan bu gerçeğe sırtını dönmeye devam etmektedirler. (Ahzab, 33/72)

Şu ayette de başka bir sünnetullah haber verilmektedir.

“Eğer kullarım sana Benim hakkımda sorular sorarlarsa -(bilsinler ki) Ben çok yakınım; dua edenin yakarışına her zaman karşılık veririm: Öyleyse onlar da Bana karşılık versinler ve Bana inansınlar ki doğru yolu bulabilsinler.” (Bakara, 2/186)

Yüce Allah bu ayette dua edenin duasına karşılık vereceğini açıkça ifade etmektedir. Ama gerekli fiili ve kavli şartları yerine getirir, tüm sebeplere sarılır ve sonra da tevekkül ederse, Allah onun duasını kabul edecektir ki, burada da bir başka sünnetullah söz konusudur.

Yani dua edilmesinin istenmesiyle kişinin kaderi arasında birebir bir ilişki vardır. (Furkan, 25/77) Eğer insanın dua etmesi isteniyorsa, buradan açıkça anlaşılacaktır ki, kişinin kaderi her an ve her saniye yeniden şekillenmektedir.

Bir insanın yapacağı içten dualarla ve iyiliklerle, vereceği zekat ve sadakalarla bir takım sıkıntılarından kurtulması ya da çok daha güzel nimetlere nail olması mümkündür. Eğer öyle olmasaydı, zaten dua etmenin ya da dua edilmesinin istenmesinin de bir anlamı olmazdı. Kaldı ki, kader her an yeniden yazılmıyor idiyse, dua edilmesinin istenmesinin ve duaya icabet edileceğinin ifade edilmesinin bir manası olur muydu? Dolayısıyla, insan kendisi için çizilen kaderi oynayan pasif ve etkisiz bir figüran değil, tam tersine kendi kaderini büyük orandan şekillendiren ve gideceği yerle ilgili kendi kararlarını kendisi veren ve bunu uygulayan özgür irade sahibi bir varlıktır.

“Rab'lerinin çağrısına icabet edenlere en güzel mükâfat, cennet vardır. Fakat O’nun dâvetini kabul etmeyenlere gelince, şayet dünyada olan bütün şeyler ve onların bir misli daha kendilerinin olsaydı, kurtulmaları için fidye olarak hepsini verirlerdi. İşte bunlar çetin bir hesaba mâruz kalacaklardır. Onların kalacakları yer cehennem olacaktır. Orası ne kötü bir yerleşim yeridir!” (Ra’d, 13/18)

“Kim âhiret kazancını isterse, onun kazancını artırırız. Kim de dünya kazancını isterse, ona da istediğinden veririz, fakat onun ahirette hiçbir payı yoktur.”Şura, 42/20)

Bu ayetlerden de anlaşılacağı üzere isteme konusundaki tercih kişiye bırakılmıştır. Herkese istediğinin karşılığının verileceği ifade edilerek bir başka sünnetullaha daha işaret edilmiştir. Nitekim burada da bir seçim söz konusudur. Demek ki, kişinin kaderi her an ve her saniye yeniden oluşturulmaktadır. Zaten insanoğlunun başına gelenler ve de gelecek olanlar onun kişiliğinin genel gidişatıyla, yaptıklarıyla, söyledikleriyle, dualarıyla ve verdiği her türlü hükümle doğrudan ilgili ve ilişkili değil midir?

“Eğer şükreder ve imana ererseniz neden Allah [geçmiş günahlarınızdan dolayı] sizi azaba uğratsın? Bilirsiniz ki Allah şükredenlere karşılığını her zaman veren ve her şeyi bilendir.” (Nisa, 4/147)

“Ve [yine hatırlayın ki] Rabbiniz size (şöyle) bildirmişti: “[Bana] şükrederseniz, muhakkak ki size kat kat fazla veririm; yok, eğer nankörlük ederseniz, bilin ki Benim azabım gerçekten çok çetindir!” (İbrahim, 14/7)

“Eğer nankörlük yaparsanız bilin ki Allah size, hiç birinize muhtaç değildir; fakat O, yine de kullarının nankörlüğüne razı olmaz: ama eğer şükrederseniz size rıza gösterir. Hiç kimse kimsenin yükünü taşıyacak değildir...”  (zümer, 39/7)

Bu ayetlerde ise şükür edildiğinde nimetlerin artıralacağı ilkesi söz konusudur ki bu da bir başka sünnetullahtır. Yani, karar yine insanoğlunun kendisine aittir. İnsan bu ilkeye uygun davranırsa yüce Allah ona kat kat fazlasıyla mukabelede bulunacağına dair söz vermektedir.

“Ve onlara “Siz,” denilecek, “bu [hesap] gününün geleceğine aldırmadığınız gibi Biz de bu Gün size aldırmayacağız; sonuçta varacağınız yer ateştir ve size yardım edecek bir kimse de bulamayacaksınız.” (Casiye, 45/34)

“(O gün onlara şöyle diyeceğiz:) Bu güne kavuşmayı unutmanızın cezasını şimdi tadın bakalım! Doğrusu biz de sizi unuttuk; yaptıklarınızdan ötürü ebedi azabı tadın!” (Secde, 32/14)

“Allah’ı unutan ve bu yüzden Allah’ın da kendilerine kendilerini unutturduğu kimseler gibi olmayın. [Çünkü] onlar gerçekten sapmış olanlardır!” (Haşr, 59/19)

Bu ayetlerde ise Allah’ı unutanların unutulacağı ve bu yaptıklarının karşılığını görecekleri ifade edilmektedir. Bu da başka bir sünnetullahtır. Umursamayanların umursanmayacakları bildirilmektedir. Demek ki burada da yine tercih insana aittir. İnsan rüzgarın önündeki yaprak gibi değildir. İradesi vardır ve ahirette gideceği yeri buna göre kendisi belirlemektedir.

“Öyleyse Beni anın ki Ben de sizi anayım; Bana şükredin ve Beni inkar etmeyin.” (Bakara, 2/152)

“Ama kim Benim zikrimden yüz çevirirse kitabımı dinlemez ve Beni anmaktan gaflet ederse, ona sıkıntılı bir hayat vardır ve Biz onu kıyamet günü kör olarak diriltir, duruşmaya getiririz.” (Taha, 20/124)

“Sana bağlılıklarını bildirenler, Allah'a bağlılıklarını göstermiş olurlar: Allah'ın eli onların elleri üzerindedir. O halde, kim ahdini bozarsa yalnızca kendi aleyhine bozmuş olur: ve kim Allah'a karşı taahhüdüne uyarsa [Allah] ona büyük bir ödül ihsan edecektir.” (Fetih, 48/10)

Bu ayetlerde de Allah’ı her daim ananların anılacağı, yüz çevirenlerin ise dünya ve ahirette maddi ve manevi sıkıntılarla boğuşacakları haber verilmektedir. Bu da bir başka sünnetullahtır. Yani, tercih yine kişinin kendisine aittir. Sözüne sadık olmayanlar ahirette kaybedeceklerdir ki bunun sorumlusu bizzat kendileridir. Zira o insan aklını kullanmamış, Kur’an’ın ilkelerinden yüz çevirmiş, hakikatten bilerek ve isteyerek uzaklaşmış ve dünyanın geçici güzelliklerine dalmış ve kendi sonunu yine kendisi hazırlamıştır. (Mülk, 67/10; Secde, 32/12; Hicr, 15/2; Ankebut, 29/64; Ahzab, 33/66; Furkan, 25/27-29;)

Haftaya sünnetullahı anlamaya kaldığımız yerden devam edelim ve konu ile ilgili son söyleyeceklerimizi son bölümde ele alalım. 26.08.2011

http://www.diyanethaber.com/