Tercümenin Cevazı:

Çeviri İçtihaddır, Hata Barındırır:

Çeviri Türleri:

A.Harfi Çeviri:

B.Manevi Çeviri:

Manevi Tercümenin Şartları:

Çeviri Tarihi :

a.Nuzul Dönemi:

b.Vahy Sonrası Dönem:

Dünya Dilleri'nde Qur’ân:

KÜRTÇE MEALLER

             Qur'an her kavme kendi içlerinden Peygamber gönderildiğini söyler. Sağlıklı ve güvene dayalı bir iletişim ancak böyle kurulabilir. Rasûl de Arapların meskun olduğu bir bölgede, Qureyş’in içlerinden bir Arap olarak bi'sete başladı. İnen vahiy önce O'nun anlayabil­mesi, sonra da kavminin anlayabilmesi için "Arapça" kalıplara döküldü. 41/el-Fussilet 3, 12/Yusuf 2 17/el-İsra 88, ayetleri Qur’ân'ın Arapça olduğunu beyan eder. Mana ve lafzen Allah'tandır. 16/en-Nahl suresinde Qur’ân'ı bir Rum gencinden öğrendiği iddiasını Allah, "O'nun dili yabancıdır, Qur’ân ise Arapça’dır", diyerek reddeder. Muarızları bu savunmayı yalanlamamışlardır.

Allah'ın Mesajı  her dil ve her renkten insana hitap eder. Bu çevirinin zorunluluğunu kanıtlar. 5/el-Maide 44-48 de zikri geçen üç kitap üç ayrı dilde nazil olmuştu.

             Qur’ân bütün Peygamberler kıssasını Arapça ile hikaye eder. Oysa bütün Peygam­berler Arapça konuşan kişiler değildir. Farklı dillerde, farklı toplumlarda gündeme getirilen tevhidî söylemin ilahi bir çeviri ile Arapça’nın kavramsal imkanları içinde bütüncül an­latımının önemi çok büyüktür. Qur’ân, Allah'ın meleklerle, şeytanla ve mahlukatla olan ko­nuşmalarından bahseder. Bu iletişimde O’nun insanların konuşma dillerinden olan Arapça'ya ilahi çevirisinin Qur’ân'da yapılmış olduğu açıktır.

             Qur’ân'ın Arapça olmasının bir ikinci anlamı, Qur’ân'ın insanların konuştuğu bir dil ile kendini ifade ettiğidir. Bu bakımdan bir dilin kendi içinde barındırdığı anlatım biçimleri Qur’ân tarafından da kullanılıyor demektir. Yani kelimeler kimi zaman "hakiki" anlamda kimi zaman "mecaz", kimi zaman "sözlük "anlamıyla, kimi zaman "kavramsal"anlamıyla vs. Qur’ân insan dilinde olduğu gibi "meseller" kullanır, hatta atasözleri.. Qur’ân'ın yorun­lamışının ana ilkelerini de kendisi verir.

             Tercümenin Cevazı:

             Çeviri faaliyeti sayesinde milletlerarası bilimsel, kültürel ve dilsel tanışma mümkün olur. Tercüme  toplumların hem ifsadında hem de ıslahında etkin rol oynar.  Bu konuda müstakil risaleler yazıldığı gibi, çevirilerin başında, Ulumu’l-Qur’ân Kitaplarında da tartışmaları yapıldı.

Ebu Hanife ve arkadaşları tercümeden yanadır. el-Buharî, Tevrat'ın tercümesine kıyasla Qur’ân’ın tercüme edilebilirliğine dikkat çeker. eş-Şatıbî bu konuda icma olduğunu söyler. ez-Zemahşerî Keşşaf'ta 14/İbrahim 4 ayetinin tefsirinde tercümeyi zaruri görür.  Alusî, Bursalı İsmail Hakkı, Ebu’s-Suud, el-Gazalî, İbnu Teymiye de.

             Ezher'in Fetvası:

Fetva 1936 da geldi. Mısır Parlementosu bu konuda karar aldı. 4 mez­hepten ulemanın okeyi alındı. Mustafa Meragî muhalifleri ikna için Bahsün fi Tercemeti'l-Qur’ân'il-Kerim ve Ahkamiha adlı bir eser yazdı. 30/er-Rum 22 diller, Allah'ın ayetlerinden sayar.

             Çeviri İçtihaddır, Hatayı Barındırır:

             Her çeviri çevirenin içtihadıdır. Bu bakımdan hiçbir çeviri bütünüyle aslın aynısı ola­maz. Çeviri ard niyet taşımayan ellerde yapılmışsa okuruna Kitab'ın dünya görüşünü ka­vramada yardımcı olacaktır. O'nun getirdiği mesajın temel çatısını bu çeviriler yardımıyla fıkhetmek mümkündür. Bu ilahî hikmet’in irşadı ile, toplumsal sorumluluklar üstlenme an­lamındaki hilafet misyonunu fıkhetme ve gereğince bireysel ve toplumsal değişimim  işcisi olma ameliyesi başlar. Orjinal dilin bilgisini gerektiren özel hukuksal içtihadlar dışında çeviri üzerinde korkulu tabular örmenin bir hikmeti yoktur.

             Çeviriler metnin semantik derinlik, etimolojik, epistomelojik yanını çoğunlukla koruyamazlar.

             Çeviri hatalarını Salih Akdemir üç gurupta toplar:

             a) Arapça’yı iyi bilmemekten kaynaklanan hatalar,

             b) Modern ilmin verilerini bilmemekten kaynaklananlar,

             c) Türkçe ifade ve sentaks hataları,

             Akdemir bir Müfessirin şunlara dikkat etmesini ister:

             1-Arap diline ve uslubunun inceliklerine vakıf olmak,

             2-Türk dilini iyi bilme,

             3-K.K.in baksettiği çeşitli konular hakkında yeterli malumata sahip olmak,

             4-Tefsirlerden yararlanırken dikkatli olmak,

             5-Allah'ın kelamını, şahsi kanaatlardan uzak, aslına uygun bir şekilde tercümeye çalışmak

             Çeviri Türleri:

A.Harfi Çeviri:

Metne sadakat gösterilerek kelime kelime yapılan Mealler, Cümle düzeni ve tertibi aynı olacak şekilde bir metni bir dilden diğer bir dile çevirmektir der ez-Zerkanî (c.II s.111). Bu bir  eş anlamlıyı diğerinin yerine koymaya benzer ez-Zerkanîye göre. Alimlerin büyük çoğunluğu bu tür bir tercümenin Qur’ân için caiz ve mümkün olmadığını söylerler. Çünkü aslî kelamın özelliklerini, manalarını ve kendisine özgü espirilerini koruma imkanı yoktur der el-Kettanî . Zira her dilin kendisine özgü bazı dil kuralları ve uslup çeşitleri vardır (s.213). Bir şeyi bir dilden diğer bir dile çevirirken birinci dilin tüm özelliklerini ve içerdiği mana ve hedefleri olduğu gibi ikinci dilde korumak imkansızdır. Çünkü her dilin tabiatı, yapısı ve özellikleri ayrıdır. Mucizesi uslubunda aranan bir Kitab’ın bu özelliklerinin çeviriye yansıtılamaması mümkündür el-Akk (s.468), el-Kettanî ( s.312-313) e göre.

             Her kelamın iki türlü manası vardır.

             a.Direk lafızdan anlaşılan birinci derece manalar

             b.Aslî manadan fazla olarak anlaşılan ikinci manalar der ez-Zerkanî (c.II s.121-122). Bir metni bir dilden diğer dile çevirirken bu 2. manaları korumak bazen çok zor; bazen de imkansızdır der ez-Zerkanî (c.ll, s.17-19). ez-Zerkanî harfi tercümeyi uzun uzadıya anlattığı gerekçelerle redderer ( c.II, s.40-49). Muhammed Bahit el-Mısrî’de karşıtlardandır. Bu nedenle Harfî çevirinin caiz ve mümkün olmadığına varılmıştır: ez-Zerkanî (c.II s.40-49), el-Akk  (s.468), Şehhate ( s.264), Itr ( s.221).

             B.Manevi Tercüme:

             Anlama dayanarak yapılan Mealler bu guruba girer.

Aslî dilin kelime düzenine bağlı kalmaksızın ve aslın uslubuna riayet etmeksizin bir kelamın metin vb. inin manasını başka bir dille açıklamaktır der el-Kettanî (s.313), Şehhate ( s.263). Bu tercümede amaç, Qur’ân’ın manalarını başka bir dile aktarmaktır. Qur’ân hidayetinden ancak böyle haberdar edilebilirler. Çevirmenin anladığı manaları kendi ifadesiyle Qur’ân’ın lafızlarını karıştırmaksızın dile getiririder ez-Zerkanî (c.I s.31). ez-Zerkanî ( c.II, s.29-35), Itr ( s.222), el-Akk ( s.479) da caziliği ile ilgili görüşler yer alır. Şeyh Osman Abdulkadir es-Safî ise tercümeyi şiddetle reddeder. el-Qur’ânu’l-Kerim, Bid’iyetu Tercemeti Elfazıhı adlı eserinde ter türlü tercümenin caiz olmadığını ispata çalışır.

             Manevi Tercümenin Şartları:

             a.Tercümenin sahih olabilmesi için Müfessirde bulunması şart koşulan hususların tercüme edecek olanda bulunması ( Şehhate s.283), Itr ( s.223)

             b.Tercümenin tercüme yapacak olanın kendi arzu ve isteklerinden uzak olması . (Şehhate, s.283), ( Itr, s.224)

             c.Tercüme edecek olanın her iki dili iyi bilmesi, her iki dilin uslubunu, uslubun özellik ve esprilerini iyi kavraması (el-Akk, s.478), (Şehhate 283), (Itr, s.224)

             d.Tercüme edecek olanın  Müslüman, adil ve güvenilir olması (el-Akk, s.474)

             e.Tercümeyle birlikte, Qur’ân’ın tam metninin yayınlanmış olması ( Itr,s.224, Şehhate, s.283) Bu yazarlar tercümenin harfî tercüme olmadığının anlaşılması için, Qur’ân’ın metni ile beraber Arapça tefsirinin de yayınlanmasını ve tercümenin bu Arapça tefsirden sonra verilmesinin gerektiğini savunurlar ( el-Akk, s.475-477) el-Akk’ın manevi tercüme için başka şartları da vardır.

C.Tefsiri Tercüme:

Şeyh Osman es-Safî bunu bile kabul etmez ( el-Qur’ânı’l-Kerim Bidiyyetu Tercemetihi, s.119-132, 1994,Beyrut).( ez-Zerkani, s.29, Şehhate, s.269). Bu Qur’ân’ın başka dildeki tefsiridir.

             İbnu Quteybe ve eş-Şatıbî’de harfi tercümeyi reddederler, tefsiri tercümeyi kabul ettikleri sanılır. ( eş-Şatıbî, el-Muvafakat, II.44-46).

Çeviri Tarihi Üzerine:

             a)Nuzul Dönemi:

             İlk Müslümanlar içinde Arap kökenli olmayanların varlığı biliniyor. Mekki dönemde islam olan Bilal Habeşli’ydi. Suheyb Bizanslı, Sumeyye ise Hamidullah’a göre Türk soyundandı.[1][1] Medine’de Farsca konuşan Selman Müslümanlara katıldı.

Rasûl  a. İslamı, tebliğ mektupları[2][2] ile civar kabilelere duyurmaya çalıştı. Hamidullah Arapça yazılan bu mektupların  hükümdarların hizmetinde çalışan tercümanlarca çevrildiğini söyler.[3][3] Rasûllerin kendi kavimlerinin dili ile gönderilmesini kendi elçileri için de sünnet bilerek içinde Qur’ân'dan pasajlar da içeren bu Mektuplar tebliğ muhataplarının diline çevrilerek okun­muştur. Peygamber'in etraftaki Arap olmayan gayri Müsllim idarecilere yazdığı davet Mektuplarında yer alan kimi ayetlerin de O'nun sağlığında tercüme edilmiş olacağı açıktır. [4][4] Bu bakımdan Qur’ân çevirilerinin tarihi Rasûl a.'e kadar dayanır.

             İbnu Hacer el-İsabe'de Zeyd ibnu Sabit'in Rasul'ün direktifi ile İbranice ve Süryanice öğrendiğini nakleder .[5][5] Abdulhay el-Kettani’nin et-Teratibu’l-İdariye ( Beyrut, c.1.s.202-203) Peygamber’in Rum, Pers, Kıptî, Yahudi ve Rumlar’dan gelen mektupları çevirmek için Zeyd ibnu Sabit’i kendisine tercüman edindiğini söyler. Hamidullah İslam’ın ilk yıllarında çeviri örneklerinden bahseder. İranlılar [6][6] Selman'dan 1/el-Fatiha suresini Farsca yaz­masını isterler, O da yazıp gönderir. es-Serahsî (490/1019) O'nun bunu Peygamber'e sunduğunu, tasvibini aldığını kaydeder. [7][7]

             b)Vahy Sonrası Dönemi:

Kitlesel halde sair ulusların islamlaşmasını müteakip Qur’ân'ın bütün olarak çevrilme çalışmaları başladı.

            Hamidullah’a göre  İtalyan Guidi’nin bir eserine dayanarak  [8][8]ilk çeviri h.127 de  Berberice’ye yapıldı (age.s.102-121) . Ama bu bilgiyi pek inandırıcı bulmaz.

Hamidullah,   el-Cahız'ın[9][9] (h.255) Qur’ân’ı öğrencilerine hem Arapça, hem de Farsca tefsir eden maruf vaiz Musa ibnu Seyyar Asvari'den bahsettiğini söyler.

Yine Hamidullah’a göre Buzurg ibnu Şahryar[10][10] h.270 e doğru Hindistan dillerinden birine (Sind veya Multan dili olabilir) Qur’an’ın tamamının çevrildiğini söyler.

h.303 de ölen el-Cubbai’nin Tefsiru’l-Qur’an adlı eseri Brockelmann’a[11][11] göre Huzistan dilinde yazılmıştır.

Samanoğullarından Mansur ibnu Nuh (961-976) zamanında h.345 de bir heyet tarafından Qur’an Farsça’ya çevrilmiş et-Taberî tefsiri’nin bir özeti de eklenmiştir. Bu eserin el yazma nüshaları eldedir. [12][12] Eserin önsözünde tercümenin tarihçesi ve tercüme heyetinin en meşhur üyeleri zikredilir. Hamidullah aynı heyetin Türkçe’ye yaptıkları çevrinin iki ayrı lehçedeki nüshalarına sahip olduğumuzu söyler. İstanbul ve Leningrad’daki bu nüshaları bu heyetin çevirdiğini düşünür Prof.Togan. Eserin önsözü bize gelmemiştir. [13][13] Çünkü çeviri heyetinde sadece Belh ve Buharalı değil, fakat Fergana ve İsbicab taraflarından da Maveraünnehirli alimler bulunuyordu.

Hamidullah yapanı bilinmeyen aynı veya yakın bir devirden gelen ve Browne’nin [14][14]tavsifini yaptığı bir diğer Farsça çevirinin Cambridge’de olduğunu bildirir.

Surabadî’nin yaptığı h.5.asrın ortalarından kalma Farsça bir çeviri vardır. İsferainî (ö.471), Zahidî (519 da derlendi) yaptığı Farsça çeviri bugüne ulaştı. [15][15]

Hıvace Abdullah Ensariîh.520 de tefsiri ile birlikte Farsça bir çeviri hazırladı. Eserini kendisinden önce yazılmış 107 adet Tefsirden yararlandığını söyler. (Hamidullah age.)

Farsça çevirmenlerden biri de ed-Dehlevî’dir.

ez-Zerkanî Qur’ân’ın  bugün dünya dillerinden 121 dile çevrildiğini söyler. İncil'in en küçük kabile dille­rine bile çevrildiği, çeviri dilinin binlerle ifade edildiği düşünülürse, bütün alemler için gön­derilen son risaletin çevirisinde ne kadar geri kaldığımız ve sorumluluk taşıdığımız anlaşılır.

Hamidullah Alamgir Tahrik-e Qur’an adıyla basılan eserinde (3.baskısı 1947 de Dekkan Eyaleyi Haydarabad şehrinde)  100 kadar çevriyi tanıttı. Bu dillere yapılan çevirilerden örnekler verdi. Eser, Qur’an in Every Language adlı eserin 4.neşri  Paris’te ayda bir yayınlanan France-İslam Dergisi’nde diller alfabetik sıraya göre yayınlanacak. Bu kitabtaki dillerin Qur’ân Tarihi’nde (s.126-212) 55 Avrupa dilinde yapılan çevirilerin bir listesini verir. Kitab, baskı yeri, tarihi ,sayısı, alfabesi ile. 55 dilde tam 888 çeviri. Müslim ya da gayri Müslimlerce yapıldı. Bazısı tam, bir kısmı kısmi tercümedir. Kimilerinde ilaveli açıklama notları vardır. Büyük çoğunluğu 20.yy.da yapılmıştır. Bu çevirilerin bazıları Tefsir niteliğindedir. Bazıları Arapça, bazıları diğer harflerle yazıldı. [16][16] 1965 de Türkiye’de neşredilen eserinde de Türkçe çevriler hakkında bilgi verir.[17][17] Bu eser Dr.Macid Yaşaroğlu tarafından ilavelerle yayınlandı (1991, DİBY) .

             1.AFRİKAANS

             2.ALJAMİADO

             3.ALMANCA

             4.ARAGON DİLİ

             5.ARNAVUTÇA

             6.AŞAĞI ALMANCA

             7.BASK DİLİ

             8.BOHEMYA DİLİ (ÇEKÇE)

             9.BOŞNAKÇA

             10.BRETON DİLİ

             11.BULGARCA

             12.ÇEŞİTLİ DİLDE

             13.DANİMARKA DİLİ (DANCA)

             14.ESPERANTO

             15.ESTONYA DİLİ

             16.FİN DİLİ (FİNCE)

             17.FLAMAN DİLİ (FLAMANCA)

             18.FRANSIZCA

             19.FRİZON DİLİ

             20.GAL DİLİ (İSKOÇYA)

             21.GERKÇE (RUMCA)

             22.HOLLANDA DİLİ (FELEMENKÇE)

             23.İNGİLİZCE

             24.İRLANDA DİLİ

             25.İSPANYOLCA

             26.İSVEÇCE

             27.İTALYANCA

             28.İZLANDA DİLİ

             29.KATALAN DİLİ

             30.KORSİKA DİLİ (CORCE)

             31.CREOL DİLİ (CREOLE)

             32.LAPLAND DİLİ (NORVEÇ)

             33.LATİNCE

             34.LATVİA DİLİ (letonca)

             35.LEHÇE (Polca, Polonya’nın Milli Dili)

             36.LEZBURGESCH DİLİ (Luxemburg)

             37.LOWLAND DİLİ (İskoçya)

             38.MACARCA

             39.MALTA DİLİ

             40.NORVEÇCE

             41-PLATT-DEUTCH DİLİ

             42.PORTEKİZCE

             43.PROVANS DİLİ

             44.ROMANŞ DİLİ (İsviçre)

             45.ROMENCE

             46.RUSÇA

             47.SLOVENCE

             48.SÜVETCE (Bak:İsveççe)

             49.VOLAPÜK DİLİ

             50.YİDİŞ

             CORSE (Bak:Korsika Dili)

             CREOL (Bak:Kreol Dili)

             ÇEKÇE (Bak:Bohemya Dili)

             DANCA (Bak:Danimarka Dili)

             FLEMENKÇE (Bak:HOLLANDA DİLİ)

             HIRVAT-SIRP DİLİ (bak:Boşnakça)

             JIDDISCH (Bak:YİDİŞ)

             JÜDİSCH (Bak:YİDİŞ)

             KARADAĞ DİLİ (bak:Boşnakça)

             KASTİLYA DİLİ (Bak:İspanyolca ve Aljamiado)

             LAPÇA (Bak:Lapland Dili)

             LAPONYA DİLİ (Bak:Lapland Dili)

             LETONCA (Bak:Latvia Dili)

             MAKEDON DİLİ (Bak:Boşnakça)

             MONTENEGRİN (Jradağ Dili. Bak:Boşnakça)

             POLCA (Bak:Lehçe)

             RUMCA (Bak:Grekçe)

             SIRP-HIRVAT DİLİ (Bak:Boşmakça)

             SIPPÇA (Bak:Boşnakça)

             YIDDISH (Bak:Yidiş)

                                                      Dünya Dilleri'nde Qur’ân:

             Bugün dünyada 3000 etnik yopluluk 8000 dil konuşulmaktta. 190 ülke BM lere kayıtlı. 1986 da Ekmeleddin İhsanoğlu Dünyadaki Qur’ân Tercümeleri Bibliyoğrafyası’nı yayınladı. [18][18]

             Alsamiado [19][19]          41

             Grekçe                                         İlk çeviri 800 lü yıllar    Filozof Nicetas[20][20]

             İspanyolca      27 (15)

             Latince            55 (36)                            İlk çeviri: 1143  (41)   Robertüs Kete­nensis[21][21] 

             İtalyanca         16 (10)                            İlk çeviri:1513

             Almanca         61 (56)                            ilk çeviri:1616

             Fransızca[22][22]            72 (31)                            ilk çeviri: 1647              Le sieur de Ryer.[23][23]

             İngilizce[24][24]   178 (51)          ilk çeviri:1694              A.Ross.

             Hollanda          7

             Macarca          6

             Portekizce      8

             Rusca             15 (11)

             Lehce (Polonya)         12

             Sırp-Boşnak    31(7)

             İşveç dili          6

             Süryanice                                  İlk tercüme Haccac ibnu Yusuf zamanına ait[25][25]

             Berberi dili                                  İlk Çeviri hicri 127 /745? de

             Urduca                                         300 den fazla[26][26]

             Farsca                                                       100 den fazla

             Türkçe                                          194 (70 den fazla ,1927-1997 arası 50 Meal)

             Kürtçe                                          İlk Çeviri hicri 223 (kısmi)

                                                      KÜRTÇE MEALLER

             223 de Aliyi Sindî adlı bir Mecusi Kürt'ün Bayazıt Bestamî'ye gelerek Müslüman olduğu aktarılır. Bayazıd O’na namazda okuması için Kürtce sureler öğretir. 1922 de Molla Muhammed Goranî tarafından 4 ciltlik bir Tefsir yazılır. Irak'ta yazılmış 12 ciltlik Kürtçe bir tefsir bulunuyor. Patnos'lu Abdullah Varlı 1962 de başladığı çalışmayı 1994 de tamamladı. Çeviri 50 bin adet basıldı. Diyanet Meal’e karşı olumsuz tavır takınarak yurt dışına satışınında engellenmesini istedi.

             Türkçe bir Mealin de sahibi olan Kürt Kökenli Ali Bulaç'ın bir okuyucu olarak değer­lendirmesi şöyle: "Kürtçe’nin dil olarak Meal yapmaya elverişli olup olmadığı ayrı bir tar­tışma konusudur. Ancak öyle de olsa bu dilin sınırlı imkanları dahilinde Qur’ân meali yap­manın mutlak bir mahzuru yoktur. Afrika’nın çok zayıf kabile dillerinde dahi Mealler yapılıyorken, bu hakkı Kürtçe konuşan insanlara çok görmenin izahı olmasa gerek. Kürt gençleri Kürtçe inciller okuyup Hristiyan olması daha mı iyi?"[27][27]

             "...Benim gözüme çarpan ilk önemli hata, bu Mealin Türk Dil Kurumu'nun başını çektiği "öztürkçe" dil akımının bir iz-düşümü olan "özkürtçe" bir dille yapılmış olmasıdır.

             Hemen hatırlatmakta yarar var: Kürtçe de Türkçe, Farsca, Peştuca vd. Doğu dilleri gibi bol miktarda Arapça kelimenin yer aldığı Müslüman bir kavmin konuştuğu bir dildir. Kürtçe'yi konuşan Kürtlerin Ari olması, Sami kökenden gelen Arapça'dan etkilenmesine mani değildir. Eğer Farsca’yı Kürtçe'nin daha gelişmiş bir ana gövdesi kabul edersek, bugün Far­sça’da tahminlerin üstünde Arapça kelime  olduğu bir gerçektir ve Farslar bundan gurur du­ymaktadırlar. Bu, Doğu'da konuşulan hiçbir dilin tamamen orjinal olmadığını göstermektedir. Türkçe'de de çok sayıda Arapça ve Farsca kelime vardır bu kelimeler Türkçe'deki yerlerini muhafaza etmektedir.

             Tabi ki kelimelerin ötesinde anahtar terimler çok daka önemlidir. Bu terimler her dilde o dili konuşan insanların alem tasavvurlarını, dünya görüşlerini, hayata bakışlarını te­mellendirir. Bu terimler çoğunlukla kutsal metinlerden neşet ederler. Bu açıdan Farsca, Tür­kçe, Peştuca, Urduca ve Kürkçe'ye baktığımızda kökenlerini Qur’âni olan çok sayıda Arapça terimin bu dillerde yer aldığını görürüz ki bu çok da iyi bir şeydir.

             Varlı ise, Kürtçe'nin ne kadar orjinal, yeterli ve hatta diğer dillere nazaran üstün ol­duğunu ispat etme kaygısıyla mümkün mertebe Arapça veya Türkçe kelimelere yer ver­memiş, İslam dininin temel kavramlarını dahi Kürtçeleştirme yoluna gitmiştir. Ben Allah ke­limesinin yer almadığı bir Meali ne tasavvur edebilirim ne sıhhatli kabul edebilirim. Varlı, ısrarla Allah yerine Yezdan kelimesini kullanmaktadır. Halbuki Yezdan başka, Allah başkadır. Sözgelimi Lailahe illallah'ın mealini yapmaya çalışırsak "Yezdan'dan başka yezdan yoktur" olur ki bu "Allah'tan başka yezdan(ilah) yoktur" mealinden çok farklı bir şeydir. Yine ingilizce meallerde  dahi sure isimlerinin orjinalleri muhafaza edilirken, Kürtçe Mealde sure isimleri Kürtçeleştirilmiş ve ucube şekilde "İnek, Demir, Duman" vb.sure isimleri çıkmıştır.

             Bir başka husus bazı kelime ve ayetlerden hareketle Kürtler'in tarihe müdahil oluşlarına aranan mesnettir. Mesala Varlı'ya göre Qur’ân'ı dinlemeye gelen bir "cin taifesi" Kürtler’in Cunuki aşiretinden başkası değildir. Cunukiler çok erken devirde gelip Qur’ân'ı dinlemişler ve Müslüman olmuşlardır. Elbette Cinler ile Cunukiler arasında bir analoji dahi kurulamaz.

             Bir Meal sadece ve ihlasla-Kürtçe Mealde ihlas kelimesi dahi kürtçeleştirilmiştir- dinin gayelerine hizmet etmek üzere hazırlanır. Eğer bundan ulusculuk gibi gayeler gözeti­lirse, bu dinin istismarına yol açar. Bence bu konuda Müslüman Türkler başarılı bir sınav verdiler ve elan vermeye devam etmektedirler. Bütün Müslüman kavimler içinde Arapça menşeli islami kavramları muhafaza etmek için büyük bir mücadele veriyorlar. Bir zamanlar Osmanlıca'nın sahip olduğu görkem bu İslam'a kompleksiz bağlılığın bir tezahürüydü."[28][28]

Bibliyografya:

-Abdulhay el-Laknavî/ Hidaye (Delhi 1915, s.86 not.1)

             -Brockelmann/GAL, Supplement kısmı c.1 s.342, (aktaran Hamidullah age.)

             -Bulaç,Ali/ Yeni Şafak 5 Temmuz 1995..

             -Buzurg ibnu Şahryar/ Merveilles de l’Inde et de la Chine (Fransızca’ya çeviri. S.2-3)

             -Çiçek,M.Halil/20.Asırda Qur’an İlimleri Çalışmaları,1996,İst,s.229-234

             -Edouard Montet , Fransızca Meal,

             -es-Serahsi/el-Mebsut’ (1983, İst, c.1.s.37)

             -Guidi/Muhadarat Edebiyyati’l-Coğrafiyye, s.66

             -Hamidullah, Muhammed, Qur’ân’ı-Kerim Tarihi, ç.Salih Tuğ, İst, 1993 s.101-107

             -Hamidullah, Muhammed,/ Ç.Sait Mutlu, Qur’anı Kerim Tarihi,İst, Yağmur yay.

             -Hamidullah,M./İslam Peygamberi, İst, 1991 (5.bas.), Paragraf 315,1313.

             -IRCICA tarafından h.1406 da yayınlanan World Bibliography of Translation of the Meanings of the Qur’an, Ptinted Translations, 1515-1980 (Haz. İsmet Binark ve Halit Eren; yay. E.İhsanoğlu) İst, 1986

             -Mingana /(An Anvien Syriac Translation of the Kuran, Manschester 1925

             -Storey/Persian Liteature, I,No.3-4 (Hamidullah’tan naklen)

             -Storey/Persian Literature, I, No.1 e göre Ayasofya 87 ve Dresten 22)

             -Tacu’ş-Şeria/ Nihayetu Haşiyeti’l-Hidaye ,

             -Vincent Monteil, L’Islam, Paris 1963,s.8)